Από την άλλη μεριά βλέπουμε ότι παρά την οικονομική κρίση η Κίνα δεν έφτασε σε καμία της στιγμή σε αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Μπορεί να έχει μειωμένους ρυθμούς ανάπτυξης, πράγμα που από την πλευρά μας το θεωρούμε και αναπόφευκτο – πάντα σε σχέση με το συνολικό όγκο της οικονομίας της, αλλά αυτήν τη στιγμή εισφέρει από μόνη της περίπου το 50% στο ποσοστό ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας.
Και εάν πάρουμε υπόψη την προσφορά και ορισμένων άλλων χωρών στην παγκόσμια ανάπτυξη, που συνήθως ονομάζονται «αναδυόμενες αγορές», θα παρατηρήσουμε σαφώς πως ο Δυτικός καπιταλισμός προσφέρει στην παγκόσμια ανάπτυξη πολύ μικρότερο ποσοστό απ’ ό,τι προσφέρουν η Κίνα μαζί με τις αναδυόμενες οικονομίες.
Επομένως αυτό που ονομάζουν επίσημοι παγκόσμιοι ιμπεριαλιστικοί οργανισμοί στις εκθέσεις τους, όπως το ΔΝΤ, ως επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας αφορά κατά πρώτο λόγο το Δυτικό καπιταλισμό, συμπεριλαμβανομένης και της Ιαπωνίας, που βρίσκεται σε υπερδεκαετή στασιμότητα.
Και εδώ πλέον πρέπει να προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε σε τι συνίσταται αυτό το φαινόμενο, της επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας, γιατί ορισμένοι οικονομικοί αναλυτές το αποδίδουν στο γεγονός ότι ο Δυτικός καπιταλισμός έχει φτάσει στα αναπτυξιακά του όρια και δε μπορεί πλέον να αναπτυχθεί περισσότερο ή ότι οφείλεται στην πτώση των ρυθμών ανάπτυξης της Κίνας.
Η πραγματικότητα, κατά τη γνώμη μας δεν είναι αυτή, γιατί θεωρούμε ότι η καπιταλιστική ανάπτυξη δε μπορεί να σταματήσει. Οπωσδήποτε, όμως, η επιβράδυνση αφορά το βαθμό και το ρυθμό ανάπτυξης και εφαρμογής των νέων παραγωγικών δυνάμεων στο Δυτικό καπιταλισμό, οι οποίες, όμως, προκαλούν αλλαγές στην οργανική σύνθεση του κεφαλαίου (στη σχέση του σταθερού κεφαλαίου ή άλλως των παγίων κεφαλαίων και του μεταβλητού κεφαλαίου ή άλλως των ανθρώπινων παραγωγικών δυνάμεων) και που η εφαρμογή τους επιφέρει την πτώση στο μέσο ποσοστό κέρδους.
Ακριβώς αυτό το γεγονός, της καθυστέρησης της εφαρμογής, έτσι κι αλλιώς, από μόνο του, προκαλεί μια αντίστοιχη αναπτυξιακή καθυστέρηση στην παραγωγική διαδικασία, γιατί η ίδια η κεφαλαιοκρατική παραγωγή καθυστερεί στο πέρασμα της εφαρμογής νέων παραγωγικών δυνάμεων, επιβραδύνοντας και την παραγωγικότητα. Γι’ αυτό το λόγο υπάρχει ζήτημα και με τη βελτίωση της παραγωγικότητας σε χώρες του Δυτικού καπιταλισμού.
Ταυτόχρονα, βέβαια, η ανάπτυξη των νέων παραγωγικών δυνάμεων, εκτός από την πτώση του μέσου ποσοστού κέρδους, προκαλεί και την εκδίωξη των ανθρώπινων παραγωγικών δυνάμεων από την παραγωγική διαδικασία, γεγονός που στην καπιταλιστική ανάπτυξη ισοδυναμεί με την αύξηση της ανεργίας, και αυτός είναι ένας λόγος καθυστέρησης – επιβράδυνσης της οικονομίας, που τώρα προσπαθούν να τον αντιστρέψουν με τις ευέλικτες μορφές εργασίας, το μοίρασμα της ανεργίας.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, μια νέα φάση ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων για να προχωρήσει πρέπει να συνδυαστεί και με το ξαναμοίρασμα των αγορών αλλά και με την καταστροφή παρωχημένων παραγωγικών δυνάμεων.
Γι’ αυτό το λόγο, στην προηγούμενη συνάντηση του Οικονομικού Φόρουμ στο Νταβός, συζητήθηκε το θέμα της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης και το ζητούμενο ήταν ο παγκόσμιος συντονισμός, δηλαδή το πως στην πράξη θα γίνει το μοίρασμα των αγορών και το πως θα προχωρήσει η εφαρμογή των νέων τεχνολογιών (το ζήτημα του συντονισμού περιέχει και άλλες πλευρές, που ορισμένες από αυτές τις θίξαμε στο αντίστοιχο άρθρο μας για την τέταρτη βιομηχανική ανάπτυξη).
Και εδώ πρέπει να θίξουμε και έναν άλλο λόγο που αφορά την επιβράδυνση της οικονομίας. Οι ρυθμοί της επιβράδυνσης θα ήταν ακόμη μεγαλύτεροι (επαναλαμβάνουμε ότι αυτό δε σημαίνει ότι σταματάει η καπιταλιστική ανάπτυξη) εάν οι ίδιοι οι καπιταλιστές δεν είχαν φροντίσει να απαξιώνουν τα εμπορεύματα με χρονικές προδιαγραφές, που οδηγούν και στην πραγματική καταστροφή τους ή στην τεχνητή καταστροφή τους. Εάν δεν υπήρχε αυτός ο παράγοντας, τότε η ανάγκη ανακατανομής των αγορών θα ήταν πολύ οξύτερη.
Οι ρυθμοί ανάπτυξης της Κίνας δεν είναι σαφώς ο βασικός λόγος της επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας. Η Κίνα επωφελήθηκε από την παγκοσμιοποίηση, προσελκύοντας σημαντικές ξένες επενδύσεις, αναπτύσσοντας παράλληλα τις δικές της παραγωγικές δυνάμεις.
Εάν παρακολουθήσουμε την οικονομία της Κίνας σε βάθος τριακονταετίας θα διαπιστώσουμε ότι βρίσκεται σε συνεχή αναπτυξιακή άνοδο, βελτιώνοντας, παράλληλα το μερίδιό της, σε ποσοστό, στο παγκόσμιο ΑΕΠ. Και αυτήν τη στιγμή, που έκλεισε το 2016 με ποσοστό ανάπτυξης του ΑΕΠ περίπου 7% ( είχε ανακοινωθεί αρχικά ποσοστό 6.92%, το οποίο τώρα διορθωμένο έγινε 6.7%), βελτιώνει συνεχώς τη θέση της στην παγκόσμια οικονομία.
Βελτιώνει σημαντικά την εσωτερική της κατανάλωση, γεγονός που υποδηλώνει και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου της Κίνας, η συνεισφορά από την κατανάλωση στο ΑΕΠ της Κίνας μεγαλώνει συνεχώς, εξακολουθεί να προσελκύει μεγάλο όγκο επενδύσεων, ταυτόχρονα, προχωράει σε εξωτερικές επενδύσεις, που κυρίως είναι επενδύσεις υλικοτεχνικών υποδομών, κατά ορισμένους οικονομικούς αναλυτές οι τρέχουσες επενδύσεις ξεπερνάνε το πρόγραμμα Τρούμαν πάνω από δέκα φορές.
Παράλληλα έχει κάνει μια σημαντική στροφή στην εσωτερική αναδιάρθρωση της οικονομίας της, προκειμένου να αξιοποιήσει την τεράστια εσωτερική αγορά της, την οποία θέλει να την χρησιμοποιήσει ως ανάχωμα σε πιθανές πιέσεις που θα δεχτεί, έχει κατακτήσει ένα υψηλό τεχνολογικό επίπεδο σχεδόν σε όλους τους τομείς της οικονομίας, που την καθιστά ανταγωνιστική δύναμη σε παγκόσμιο επίπεδο, απειλώντας τις ΗΠΑ να τις εκτοπίσει από την πρώτη θέση της παγκόσμιας οικονομικής κατάταξης (έχουμε ήδη αναφέρει ότι η Κίνα στο ονομαστικό ΑΕΠ είναι δεύτερη οικονομική δύναμη στον κόσμο μετά τις ΗΠΑ, στο ΑΕΠ σε τιμές αγοραστικής δύναμης, ήδη έχει ξεπεράσει τις ΗΠΑ για δεύτερη χρονιά).
Πρέπει, επομένως, να διευκρινίσουμε ότι ο σοβαρότερος λόγος για την επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας δεν είναι η πτώση των ρυθμών ανάπτυξης της οικονομίας της Κίνας (με έναν ορισμένο τρόπο συμμετέχει και αυτός), αλλά ο σοβαρότερος λόγος για την επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας είναι το γεγονός ότι η ανάπτυξη της οικονομίας της Κίνας, και άλλων χωρών, προκαλεί την επιβράδυνση στην ανάπτυξη του Δυτικού καπιταλισμού, γιατί του στερεί έδαφος ανάπτυξης.
Γι’ αυτό το λόγο και ο Δυτικός καπιταλισμός καταφεύγει στο «κυνήγι» των αγορών είτε χρησιμοποιώντας στο πολιτικό επίπεδο ακόμη και φασιστικές δυνάμεις, όπως στην Ουκρανία, ή καταφεύγει σε τοπικούς πολέμους.
Πέρα από το οικονομικό ζήτημα υπάρχει ένα γενικότερο πολιτικό ζήτημα για το ποιες πολιτικές δυνάμεις θα αναλάβουν μια αλλαγή των όρων της παγκοσμιοποίησης μέσα από μια «επιστροφή» στον προστατευτισμό. Πρέπει να θεωρείται ως εντελώς προφανές ότι σ’ αυτό το εγχείρημά του ο Τραμπ, για να φτάσει στην προεδρία των ΗΠΑ, θα αξιοποιούσε τα υπαρκτά προβλήματα που εμφανίστηκαν στην οικονομία των ΗΠΑ, τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν στην κοινωνία, ότι θα συσπείρωνε τμήματα της εργατικής τάξης που έχουν πληγεί άμεσα από το κλείσιμο μεγάλων παραγωγικών μονάδων και τη μεταφορά τους σε άλλες χώρες και ότι στο πολιτικό επίπεδο θα συσπείρωνε ακροδεξιές δυνάμεις.
Άλλωστε με διαφορετικό τρόπο, αμφισβητώντας την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενισχύονται και οι ακροδεξιές δυνάμεις στην Ευρώπη και προβάλλουν την απώλεια της εθνικής οικονομικής δύναμης στις ξεχωριστές χώρες, που είναι κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στη Γαλλία π.χ., που χάνει σταθερά από τον παγκόσμιο ρόλο της, η Λεπέν σ’ αυτό το ζήτημα επικεντρώνει την πολιτική της προβάλλοντας τις απώλειες της Γαλλίας σε σχέση με την ενδυνάμωση της Γερμανίας. Στη Βρετανία για το Brexit πρωτοστάτησαν οι ακροδεξιές δυνάμεις, που συσπείρωσαν και την κατεστραμμένη εργατική τάξη των ζωνών εκείνων που είχε νεκρώσει η βαριά βιομηχανία.
Δεν είναι, όμως, αυτές οι ακροδεξιές δυνάμεις κατ’ αποκλειστικότητα, που επιχειρούν να αλλάξουν τους όρους της παγκοσμιοποίησης, έστω και εάν το επιχειρούν μέσω ενός ανοιχτού προστατευτισμού (ο Τραμπ απειλεί να θέσει 45% δασμούς στα Προϊόντα της Κίνας και 35% της Γερμανίας), που υποτίθεται ότι θα επαναφέρει την οικονομία των χωρών τους σε καλύτερη οικονομική κατάσταση, πράγμα πλέον που είναι πολύ αμφίβολο.
Είναι και οι μη ακροδεξιές. Όλη η πολιτική του Μπαράκ Ομπάμα και των προηγούμενων προέδρων των ΗΠΑ επικέντρωναν στο πως θα διατηρήσουν και θα αυξήσουν την επιρροή των ΗΠΑ στην παγκόσμια αγορά. Η στάση των ΗΠΑ απέναντι στην Αργεντινή π.χ., η εκδίωξη της Ρούσεφ στη Βραζιλία, το κυνήγι της Βενεζουέλας, η Αραβική Άνοιξη, οι πόλεμοι στην Ασία, αποσκοπούσαν στη διατήρηση της παγκόσμιας επιρροής των ΗΠΑ, πολιτικής και οικονομικής.
Ακόμη και οι συμφωνίες που έκαναν οι ΗΠΑ με την Ιαπωνία την προηγούμενη δεκαετία αφορούσαν ακριβώς αυτό το ζήτημα. Το πως τα Ιαπωνικά προϊόντα δε θα εκτοπίζουν τα αντίστοιχα προϊόντα των ΗΠΑ. Οι όροι που αποδέχτηκε η Ιαπωνία ήταν στην πράξη ένα είδος προστατευτισμού για τις ΗΠΑ.
Δύο ζητήματα κρίνονται κατά τη γνώμη μας για τη στάση των ΗΠΑ και των ακροδεξιών δυνάμεων:
Το ένα είναι το εάν οι ακροδεξιές δυνάμεις, ως οι πιο αντιδραστικές δυνάμεις, που εκφράζουν τους πιο επιθετικούς κύκλους του κεφαλαίου επιχειρήσουν να φέρουν τον κόσμο μπροστά σε μια γενικότερη σύρραξη προκειμένου να πετύχουν την ανακατανομή των αγορών.
Σ’ αυτό το θέμα ήδη έχουμε κάνει μια τοποθέτηση, πως οι ιστορικοί όροι δεν είναι οι ίδιοι με του αντίστοιχους ιστορικούς όρους που οδήγησαν στον Α’ και στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, επομένως ένα Γ’ Παγκόσμιο πόλεμο δεν τον θεωρούμε αναπόφευκτο.
Και το γεγονός αυτό αποτελεί αυτοτελή όρο που στρέφεται ενάντια στο Δυτικό καπιταλισμό, γιατί οι άλλες παγκόσμιες δυνάμεις θέλουν να αποφύγουν να εμπλακούν σε μια γενικότερη σύρραξη σε μια περίοδο που η ειρηνική ανάπτυξη τις φέρνει σε πλεονεκτική θέση.
Το δεύτερο είναι να πάψουν να πρωταγωνιστούν οι ΗΠΑ στην παγκοσμιοποίηση, να πάψουν να παίζουν τον πρώτο ρόλο (και με την έννοια αυτή και ο Δυτικός καπιταλισμός), και τη θέση τους να την πάρουν η Κίνα, που μπορεί από μόνη της να τις ξεπεράσει, και μαζί με άλλες χώρες, τη Ρωσία, την Ινδία, Βιετνάμ, Βραζιλία κ.α., που θα είναι σε θέση να γείρουν οριστικά την πλάστιγγα προς το μέρος της Ανατολής. Αυτή η προοπτική κατά τη γνώμη μας θα φέρει σε πολύ δύσκολη θέση το Δυτικό καπιταλισμό και στη βάση αυτή θα φέρει και πιο κοντά και το σοσιαλισμό ως τη μόνη ορατή διέξοδο για τους εργαζόμενους.
Θα ακολουθήσει το Δ’ Μέρος
COMMENTS