Σαν σήμερα (με το νέο ημερολόγιο) η εργατική τάξη σε συμμαχία με τη φτωχή αγροτιά της Ρωσίας εφορμούσαν στα χειμερινά ανάκτορα της Ταυρίδας και καταλάμβαναν την εξουσία. Λίγες ώρες αργότερα από το συνέδριο των Σοβιέτ ο Λένιν ανήγγελλε την πραγματοποίηση της επανάστασης και συνόψιζε τη σημασία της από την άποψη του σχηματισμού σοβιετικής κυβέρνησης χωρίς καμία συμμετοχή της αστικής τάξης, προσθέτοντας ότι η τρίτη εκείνη ρωσική επανάσταση πρέπει να οδηγήσει τελικά στη νίκη του σοσιαλισμού.
Συμπληρώθηκε ένας ολόκληρος αιώνας από το ξέσπασμα αυτής της κοσμοϊστορικού χαρακτήρα επανάστασης και παρά τις αντεπαναστατικές ανατροπές του 1989-1991 η σημασία της διαφαίνεται και από το ότι σ’ αυτό καθ’ αυτό το γεγονός της Μεγάλης Οκτωβριανής Επανάστασης έρχονται και επανέρχονται εχθροί και φίλοι για να αποτιμήσουν ο καθένας από τη σκοπιά του την ιστορική της σημασία με αφορμή τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από την εξέγερση του κόκκινου Οκτώβρη.
Την κριτική αποτίμηση αυτών των προσπαθειών θα την κάνουμε σε ειδική αρθρογραφία. Από την πλευρά μας και επειδή κατά κόρον από την πρώτη μέρα της εμφάνισής μας στο διαδίκτυο ο Λένιν και η τακτική που ακολούθησε το Μπολσεβίκικο κόμμα είναι σημείο αναφοράς μας για το σήμερα, στο πλαίσιο των σύγχρονων συνθηκών, πραγματοποιούμε με αφορμή αυτή την ιστορική επέτειο ένα αφιέρωμα παρουσιάζοντας τα γεγονότα μέσα από τα ίδια τα γραπτά του Λένιν, που καθοδήγησαν τη νικηφόρα πορεία από την πτώση του Τσάρου μέχρι και την «έφοδο στον ουρανό» σχεδόν 10 μήνες μετά.
Θεωρούμε σκόπιμη μια τέτοια παρουσίαση του θέματος πριν προβούμε σε κρίσεις για δύο λόγους: Ο πρώτος είναι ότι πολλοί μιλούν για τα συμπεράσματα και τα διδάγματα της επανάστασης, όπως τα κατανοούν ή νομίζουν ότι τα κατανοούν, αλλά ελάχιστοι στέκουν στα γεγονότα, είτε από άγνοια είτε από σκοπιμότητα. Ο δεύτερος λόγος, σε συνέχεια του πρώτου, είναι για να έρθουμε σε επαφή με τη σκέψη και τη δράση του πρωτεργάτη και αδιαφιλονίκητου καθοδηγητή της επανάστασης, του Λένιν.
Θεωρούμε ότι η γνώση αυτών των πλευρών, των βασικών γεγονότων και των πραγματικών απόψεων του Λένιν γι’ αυτά, θα μας βοηθήσει στο να κατανοήσουμε ολόπλευρα και βαθύτερα την ουσία της τακτικής που ακολούθησε το Κόμμα των Μπολσεβίκων. Κυρίως όμως η παρουσίαση αυτού του θέματος θεωρούμε ότι θα δώσει την ευκαιρία στους αναγνώστες να προσεγγίσουν κριτικά τα όσα διαβάζουν σήμερα τόσο για την Οκτωβριανή Επανάσταση όσο και για το Λένιν. Θα δώσει τα απαραίτητα εκείνα τα εφόδια για να συγκρίνει και να κρίνει κάποιος την ορθότητα τη μιας ή της άλλης αποτίμησης της Οκτωβριανής Επανάστασης και του Λενινισμού, που, όπως είπαμε παραπάνω, γίνεται από διάφορες και εντελώς διαφορετικές πλευρές.
Υπό την έννοια αυτή δίνουμε την ευκαιρία στους αναγνώστες μας να κρίνουν και τις απόψεις της «Νέας Σποράς» τόσο σε ότι αφορά την αποτίμηση του παρελθόντος όσο και σε ότι αφορά την πρότασή της για την ανασυγκρότηση του Κομμουνιστικού Κινήματος, την αναζωογόνηση του επιστημονικού σοσιαλισμού και την σύγχρονη απάντηση στη γενική κρίση του καπιταλισμού με οδηγό, καθοδηγητή και αναντικατάστατο όπλο το Μαρξισμό-Λενινισμό.
Το προλογικό αυτό σημείωμα, μας εισάγει σ’ αυτή τη σειρά των άρθρων με το γενικό τίτλο «Φλεβάρης-Οκτώβρης 1917: Από την πτώση του Τσάρου στην προλεταριακή εξέγερση του Οκτώβρη». Πριν κλείσουμε θέλουμε καταρχήν να παραινέσουμε τους αναγνώστες να ανατρέξουν και να μελετήσουν το σύνολο των γραπτών, που εμπεριέχονται στους τόμους 31, 32 και 34 των Απάντων του Λένιν, οι οποίοι καλύπτουν χρονολογικά όλη αυτή την επαναστατική περίοδο και να αποκτήσουν ιδίαν αντίληψη της Λενινιστικής άποψης γι’ αυτήν. Το ίδιο θα συνιστούσαμε και για τον τόμο 33 που περιλαμβάνει το θεωρητικό έργο του Λένιν «Κράτος και επανάσταση», καθώς και τις σχετικές σημειώσεις του για το θέμα στα «τετράδια για το κράτος», διότι φωτίζουν πολλές πλευρές των τρεχόντων τότε (1917) ζητημάτων για τα Σοβιέτ, την Λενινιστική πολιτική για το θέμα και την πραγματική αντίληψη του Λένιν για το πρόβλημα της εξουσίας, δίνοντας απάντηση τόσο στην εκ δεξιών αμφισβήτηση όσο και στην εξ’ αριστερών κριτική του Λενινισμού για τη σοβιετική εξουσία και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ αργότερα.
Σ’ αυτούς κατά κύριο λόγο τους τόμους των Απάντων του Λένιν στηριχτήκαμε και εμείς για να κάνουμε αυτή τη σειρά των άρθρων. Προσπαθήσαμε να παραθέσουμε ζωντανά τα γεγονότα και τις σκέψεις του Λένιν γι’ αυτά, καταφεύγοντας σε εκτενή αποσπάσματα από τα γραπτά και τις ομιλίες του, χωρίς να αφαιρούμε –έτσι πιστεύουμε- σε τίποτα από τη ζωντάνια της αφήγησης. Κατά τη γνώμη μας δεν υπάρχει πιο συναρπαστικό πράγμα από να δώσουμε το λόγο στον ίδιο το Λένιν να αφηγηθεί πως εξελίχθηκαν τα γεγονότα και ποιος ήταν ο ρόλος του ίδιου και του ΣΔΕΚΡ (μπ) στο ξέσπασμα της Μεγάλης Οκτωβριανής Επανάστασης και την κατάληψη της εξουσίας από την εργατική τάξη.
Θέλουμε κλείνοντας να ενημερώσουμε τους αναγνώστες μας ότι για όλα τα αποσπάσματα υπάρχουν οι σχετικές παραπομπές στα αντίστοιχα εδάφια των Απάντων του Λένιν που έχουν εκδοθεί και κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή». Η μόνη «παρασπονδία» μας έχει να κάνει με το γεγονός ότι στη μεταφορά αυτών των εδαφίων στα άρθρα μας κάναμε μόνο κάποιες αλλαγές αποκλειστικά ορθογραφικού και μόνο χαρακτήρα, επειδή η μετάφραση είναι αρκετά παλιά και έτσι λέξεις πχ όπως «προδόσαν» την έχουμε μεταφέρει στα άρθρα μας με την σύγχρονη ορθογραφία της «προδώσαν», αντίστοιχα η λέξη «τέτιο» σήμερα γράφεται «τέτοιο» για να περιοριστούμε σε δύο μόνο παραδείγματα. Όπως επίσης τα εδάφια αυτά έχουν αντιγραφεί με το μονοτονικό σύστημα, ενώ στις εκδόσεις της ΣΕ υπάρχουν με το πολυτονικό.
Φλεβάρης-Οκτώβρης 1917: Από την πτώση του Τσάρου στην προλεταριακή εξέγερση
ΟΙ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΛΕΝΙΝΙΣΤΙΚΗΣ ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΤΟΥ 1917
Τα επαναστατικά γεγονότα του 1917 αποτέλεσαν μια αναπόφευκτη από ιστορική άποψη εξέλιξη, συμπυκνώνοντας και εμφανίζοντας στη Ρωσία μέσα σε διάστημα 10 μηνών τα βασικά στοιχεία της πάλης των τάξεων για «όλες τις χώρες, ιδιαίτερα το 1789-1871», ειδικά σε ότι αφορά την ταλάντευση των μικροαστικών μαζών ανάμεσα στην αστική και την εργατική τάξη (Άπαντα Λένιν, τόμος 32, «Που οδήγησαν την επανάσταση οι Εσέροι και οι Μενσεβίκοι;», Σύγχρονη Εποχή, σελ. 372).
Αυτή η απίστευτη και ασύλληπτη για τον ανθρώπινο νου, συμπύκνωση του πολιτικού χρόνου στη Ρωσία του 1917, σύμφωνα με τη σκέψη του Λένιν ισοδυναμεί, μιλώντας γενικά, με την πολιτική φάση που πέρασε η ανθρωπότητα στη διάρκεια ταξικών αγώνων ενός σχεδόν ολόκληρου αιώνα. Αυτή η πολιτική φάση, η οποία εγκαινιάζεται από την Γαλλική επανάσταση του 1789 που έφερε στην εξουσία την αστική τάξη και κλείνει με την Κομμούνα του Παρισιού (1871), που έφερε έστω και για εξαιρετικά βραχύ χρονικό διάστημα την εργατική τάξη στην εξουσία, αντιστοιχεί στην εξέλιξη του 10μήνου Φλεβάρη-Οκτώβρη του 1917 στη Ρωσία και καθίσταται δυνατή χάρη στον Α’ παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Αυτός ο πόλεμος αποτέλεσε τον καταλύτη των εξελίξεων και λειτούργησε ως ο «παντοδύναμος σκηνοθέτης» και «ισχυρός επιταχυντής» αυτών των εξελίξεων για δύο λόγους: επιτάχυνε σε τεράστιο βαθμό τη ροή της παγκόσμιας ιστορίας και προκάλεσε μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο παγκόσμιες κρίσεις πρωτοφανέρωτης δύναμης, οικονομικές, πολιτικές, εθνικές και διεθνείς (Άπαντα Λένιν, τόμος 31, «Γράμματα από μακριά. Γράμμα 1», Σύγχρονη Εποχή, σελ 13).
Απ’ αυτή τη διαπίστωση του Λένιν, που επιβεβαιώθηκε περίτρανα από τα γεγονότα όχι μόνο της Ρωσίας, αλλά από το σύνολο των γεγονότων τόσο της Ρωσικής τσαρικής αυτοκρατορίας όσο και των άλλων εμπόλεμων χωρών της Ευρώπης, μπορούμε προκαταβολικά να πούμε με σιγουριά ότι η Μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση δεν αποτελεί μια ιδιομορφία της Ρωσίας, αλλά μια εξέλιξη στο πλαίσιο της παγκόσμιας επαναστατικής διαδικασίας. Το ξεχωριστό στοιχείο, που αξίζει μελέτης και με αυτό θα ασχοληθούμε ως κυρίαρχα, είναι η Λενινιστική τακτική για να τραβηχτούν με το μέρος του Μπολσεβίκικου κόμματος η εργατική τάξη και ταυτόχρονα η εργατική τάξη να ηγεμονεύσει πολιτικά και ιδεολογικά στα μικροαστικά στρώματα και να τα αποσπάσει από την αστική τάξη για να προσανατολίσει την κίνησή τους και τη δράση τους στην κατεύθυνση του σοσιαλισμού. Το ζήτημα της ηγεμονίας είναι κεντρικό στην προβληματική της Λενινιστικής σκέψης.
Η Μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση για να μελετηθεί και να κατανοηθεί στην ουσία της η Λενινιστική τακτική και η σωστή τοποθέτηση των προβλημάτων τακτικής και στρατηγικής του Κομμουνιστικού Κόμματος μπορεί να διακριθεί σε δύο βασικές περιόδους, που μεσολαβούν από την αστική ή αστικοδημοκρατική επανάσταση του Φλεβάρη του 1917 (Μάρτης με το νέο ημερολόγιο) και την πτώση του τσάρου ως την εξέγερση της 25 Οκτώβρη (7 Νοέμβρη με το νέο ημερολόγιο) που φέρνει στην εξουσία την εργατική τάξη σε συμμαχία με τη φτωχή αγροτιά. Η φτωχή αγροτιά ήταν το πολυπληθέστερο μικροαστικό στρώμα και το κυρίαρχο αριθμητικά στο σύνολο του πληθυσμού στην Ρωσία της περιόδου εκείνης.
Η μία είναι η περίοδος από τον Φλεβάρη ως τον Ιούλη και η δεύτερη, η περίοδος από τον Ιούλη ως τον Οκτώβρη. Ο Ιούλης του 1917 είναι το χρονικό σημείο καμπής των εξελίξεων και τομής στα πολιτικά πράγματα της Ρωσίας. Ο βασικός λόγος είναι ότι αποσαφηνίζεται ολοκληρωτικά η αμοιβαία σχέση των αντιμαχόμενων τάξεων και στρωμάτων, αποκαλύπτονται με την απόλυτη σαφήνεια της γυμνής αλήθειας οι πραγματικοί σκοποί των ανταγωνιζόμενων κομματικών στρατοπέδων της επανάστασης του Φλεβάρη. Αυτό εκφράζεται από τη μια στο γεγονός ότι πλέον γίνεται αδύνατη η ειρηνική εξέλιξη της επανάστασης και καθίσταται επιβεβλημένη η ένοπλη κατάληψή της από την εργατική τάξη, ενώ ταυτόχρονα οι ηγεσίες των ως τότε κυρίαρχων μικροαστικών κομμάτων περνούν ανοιχτά με το μέρος της αστικής τάξης ενάντια στους Μπολσεβίκους, το κόμμα της εργατικής τάξης.
Βεβαίως, στην αλληλουχία και στην πορεία των γεγονότων κάθε μια από αυτές τις δύο περιόδους για να μελετηθεί ολόπλευρα και να κατανοηθεί βαθύτερα μπορεί να διαιρεθεί σε περισσότερες φάσεις, ανάλογα με τα σημεία στροφής των επαναστατικών γεγονότων, που δεν ήταν και λίγα. Καμία, όμως, από αυτές τις φάσεις και περιόδους της 10μηνης οξύτατης ταξικής πάλης δεν μπορεί να κατανοηθεί χωρίς τη σύνδεσή της με τα όσα προηγήθηκαν και τα όσα επακολούθησαν. Αυτό άλλωστε είναι κάτι που κάνει και ο ίδιος ο Λένιν προκειμένου να μελετήσει, να κατανοήσει και να διαμορφώσει αντίληψη και γραμμή για τα καθήκοντα του Μπολσεβίκικου κόμματος σε κάθε στιγμή, για όσα θεωρηθεί ότι θα πρέπει να επακολουθήσουν, καθήκοντα που υπηρετούν ως προς το περιεχόμενό τους το βασικό καθήκον της καθοδήγησης των μαζών στο δρόμο προς το σοσιαλισμό, αλλά ως προς τη μορφή τους εναλλάσσονται με καταιγιστικούς ρυθμούς, ανάλογα πάντα με τις καμπές της ταξικής πάλης (Άπαντα Λένιν, τόμοι 32 και 34, Σύγχρονη Εποχή).
Σε κάθε περίπτωση, η μπολσεβίκικη-λενινιστική τακτική καθοδηγείται καθ’ όλη τη διάρκεια της επαναστατικής αυτής περιόδου από μία διαπίστωση σε ότι αφορά τη σχέση του Κόμματος με τις μάζες. Αυτή η διαπίστωση είναι: Ο Λένιν αναγνωρίζει σ’ αυτές, τις επαναστατημένες μάζες δηλαδή, ότι διακρίνονται και μάλιστα σε επαναστατικές συνθήκες από «ανεπίγνωστη ευπιστία» προς την αστική τάξη και ταυτόχρονα εκφράζει το θαυμασμό του για τα «θαύματα προλεταριακού ηρωισμού» που δείχνουν!
Αυτή η διάσταση, στα μυαλά ορισμένων, που δεν μπορούν να κατανοήσουν την εξέλιξη της πραγματικής ζωής μέσα από τις αντιφάσεις της, πιθανόν να φαντάζει παραδοξότητα. Όμως δεν είναι. Είναι η ζωντανή πραγματικότητα. Αυτή η πραγματικότητα και οι νομοτέλειές της αποτελούν οδηγό ολόκληρης της Λενινιστικής, διαλεκτικής αντίληψης για το ρόλο των μαζών και είναι καθοριστική παράμετρος για την προσέγγιση του Λένιν και των απόψεών του αναφορικά με τη διαμόρφωση της τακτικής των Μπολσεβίκων και ευρύτερα για τη σχέση τακτικής και στρατηγικής.
Στη βάση αυτής της διαπίστωσης για την δραστηριότητα των μαζών και το επίπεδο της ταξικής και πολιτικής τους συνείδησης, τοποθετείται και αντιστοιχίζεται η Λενινιστική τακτική που θα μπορούσε να συνοψιστεί ως εξής: Από τη μια πλευρά στην ανάγκη «της απαλλαγής της προλεταριακής γραμμής απ’ τη μαζική αμυνίτικη και μικροαστική μέθη», δηλαδή στην ανάγκη οι μπολσεβίκοι «να αντιστέκονται στη μαζική μέθη, παρά να θέλουν να μείνουν με τις μάζες, δηλαδή να παρασυρθούν από το γενικό ρεύμα» (Άπαντα Λένιν, τόμος 31, «Γράμματα για την Τακτική», Σύγχρονη Εποχή, σελ. 144) και από την άλλη πλευρά στο «απόλυτο χρέος του κόμματος ήταν να μένει μαζί με τις μάζες και να προσπαθεί να προσδώσει στις δίκαιες εκδηλώσεις τους τον πιο ειρηνικό και οργανωμένο χαρακτήρα, να μην αποτραβιέται στο περιθώριο, να μη νίπτει σαν τον Πιλάτο τας χείρας του, ξεκινώντας από τη σχολαστική άποψη ότι η μάζα δεν είναι οργανωμένη μέχρι τον τελευταίο άνθρωπο κι’ ότι στο κίνημά της συμβαίνουν υπερβολές… λες και στην ιστορία έγινε έστω και ένα σοβαρό κίνημα των μαζών χωρίς υπερβολές!». (Άπαντα Λένιν, τόμος 34, «Συνταγματικές Αυταπάτες», Σύγχρονη Εποχή, σελ. 44). Αυτά τα δύο ο Λένιν τα υπηρετεί, τόσο πιστά όσο κανείς άλλος, παράλληλα και ταυτόχρονα.
Το νήμα που ξεδιπλώνει τη σκέψη του Λένιν, ειδικά για το 1917, αποτυπώνεται στην απάντηση που δίνει στον Καρλ Κάουτσκι μετά το ξέσπασμα της Φεβρουαριανής επανάστασης και την πτώση του τσάρου. Ο Γερμανός θεωρητικός της Β’ Διεθνούς και ο πιο επιφανής εκπρόσωπος του «κέντρου» και του «βάλτου» γράφει στο άρθρο του «Προοπτικές της ρωσικής επανάστασης» ότι: «πρώτα απ’ όλα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τα καθήκοντα που μπαίνουν μπροστά στο επαναστατικό προλεταριακό καθεστώς (κρατική συγκρότηση). Δύο πράγματα είναι επιτακτικά αναγκαία για το προλεταριάτο: η δημοκρατία και ο σοσιαλισμός». Και ο Λένιν απαντά: «Αυτή την εντελώς αδιαφιλονίκητη θέση ο Κάουτσκι την προβάλλει δυστυχώς, σε υπερβολικά γενική μορφή, έτσι που η θέση αυτή στην ουσία, δεν δίνει τίποτε και δεν ξεκαθαρίζει τίποτε. Ο Μιλιουκόφ και ο Κέρενσκι, μέλη της αστικής και ιμπεριαλιστικής κυβέρνησης, θα υπόγραφαν πρόθυμα αυτή τη γενική θέση, ο ένας στο πρώτο (σ.σ. δημοκρατία) και ο άλλος στο δεύτερο (σ.σ. σοσιαλισμός) μέρος της…» (Άπαντα Λένιν, τόμος 31, «Γράμματα από μακριά. Γράμμα 5», Σύγχρονη Εποχή, σελ. 56-57).
Η ΑΣΤΙΚΟΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΦΛΕΒΑΡΗ
Στα τέλη του 1916, η Ρωσία από τη συμμετοχή της στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο στο πλευρό των Αγγλίας και Γαλλίας μετρούσε αρκετά εκατομμύρια νεκρούς, πολύ περισσότερα εκατομμύρια τραυματίες και γύρω στο ένα εκατομμύριο λιποτάκτες από το στρατό. Οι πολεμικές επιχειρήσεις με τη Γερμανία είχαν ως αποτέλεσμα την πλήρη αποδιάρθρωση της ρωσικής οικονομίας, την πτώση της παραγωγής, τη ραγδαία άνοδο της ανεργίας, την εκτόξευση της ακρίβειας και της πείνας εξαιτίας των ελλείψεων σε αγαθά. Η οικονομική κρίση και το χάος είναι παρόντα χάρη στον πόλεμο. Μπροστά σ’ αυτή την κατάσταση, που άνοιγε το δρόμο για μια χωριστή συμφωνία μεταξύ τσάρου και Γερμανών ιμπεριαλιστών, που βρίσκονταν αντιμέτωποι στο μέτωπο των πολεμικών επιχειρήσεων, οι Άγγλοι και οι Γάλλοι της επίσης ιμπεριαλιστικής Αντάντ και συμμάχου της τσαρικής Ρωσίας θορυβήθηκαν.
Οι απεργίες και οι διαδηλώσεις που προηγήθηκαν μετατρέπονται σε εξέγερση που ζητά την εκθρόνιση του Τσάρου στις 23 Φλεβάρη του 1917 και μέσα σε λιγότερο από μία εβδομάδα, αφού και τα στρατεύματα που έφερε ο Τσάρος στην Πετρούπολη αρνήθηκαν να τον υπερασπιστούν, το τσαρικό καθεστώς καταρρέει.
«Αν η επανάσταση νίκησε τόσο γρήγορα και φαινομενικά, με την πρώτη επιπόλαιη ματιά, τόσο ριζικά αυτό έγινε μονάχα γιατί χάρη σε μια εξαιρετικά πρωτότυπη ιστορική κατάσταση συγχωνεύτηκαν, και συγχωνεύτηκαν εξαιρετικά “αρμονικά”, τελείως διαφορετικά ρεύματα, τελείως ετερογενή ταξικά συμφέροντα, διαμετρικά αντίθετες πολιτικές και κοινωνικές τάσεις. Και συγκεκριμένα: η συνομωσία των αγγλογάλλων ιμπεριαλιστών που έσπρωξαν το Μιλιουκόφ, τον Γκουτσκόφ και Σία ν’ αρπάξουν την εξουσία με σκοπό τη συνέχιση του ιμπεριαλιστικού πολέμου, με σκοπό την ακόμη πιο φανατισμένη και πεισματική διεξαγωγή του, με σκοπό τη σφαγή καινούργιων εκατομμυρίων εργατών και αγροτών της Ρωσίας για να πάρουν την Κωνσταντινούπολη… οι Γκουτσκόφ, τη Συρία… οι γάλλοι, τη Μεσοποταμία… οι άγγλοι καπιταλιστές κτλ. Αυτό από το ένα μέρος. Και από το άλλο, ένα βαθύ προλεταριακό και μαζικό λαϊκό (όλος ο φτωχός πληθυσμός των πόλεων και των χωριών) κίνημα επαναστατικού χαρακτήρα για ψωμί, για ειρήνη, για πραγματική ελευθερία» (Άπαντα Λένιν, τόμος 31, «Γράμματα από μακριά. Γράμμα 1», Σύγχρονη Εποχή, σελ. 16-17).
Έτσι από τη μια μεριά η αστική τάξη της Ρωσίας με τη βοήθεια πρακτόρων του αγγλικού και γαλλικού ιμπεριαλισμού θέλησαν την πτώση του τσάρου για να συνεχίσει τον πόλεμο η Ρωσία στο πλευρό της Αντάντ, και από την άλλη μεριά η εργατική τάξη και η αγροτιά της Ρωσίας που μισούσαν το τσαρικό καθεστώς για τα δεινά που είχε σωρεύσει και διεκδικούσαν ειρήνη, γη, ψωμί και ελευθερία.
Στις αρχές Μάρτη ανακοινώνεται η συγκρότηση της Προσωρινής επιτροπής της Κρατικής Δούμας υπό την πρωθυπουργία του πρίγκιπα Λβοφ, ενώ ο επαναστατημένος λαός έχει αναδείξει ένα νέο θεσμό, κύρια στην πρωτεύουσα Πετρούπολη, τα Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών, που είχαν πρωτοεμφανιστεί στην επανάσταση του 1905.
Από την άποψη του χαρακτήρα της η επανάσταση του Φλεβάρη ήταν αστική ή αστικοδημοκρατική. Η Προσωρινή επιτροπή της Κρατικής Δούμας, δηλαδή η λεγόμενη Προσωρινή κυβέρνηση ήταν, από επιστημονική και πολιτική άποψη, εξουσία της αστικής τάξης. Τα Σοβιέτ εξέφραζαν τη συμμαχία των εργατών και αγροτών (ντυμένων τη στολή του στρατιώτη). Τα Σοβιέτ ως μορφή εξουσίας με βάση το μαρξισμό ενσάρκωναν στη δεδομένη στιγμή το περιεχόμενο της «δημοκρατικής δικτατορίας του προλεταριάτου και της αγροτιάς» ή αλλιώς «λαοκρατικής ή λαϊκής δημοκρατίας».
Στις συγκεκριμένες συνθήκες η «λαοκρατική δημοκρατία» ή «δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς», την οποία και επεδίωκαν οι Μπολσεβίκοι, χρησίμευε για τον πολιτικό διαχωρισμό της εργατικής τάξης από την αστική τάξη ενάντια στο τσαρικό καθεστώς, για το τράβηγμα των μικροαστικών μαζών με το μέρος των δυνάμεων του σοσιαλισμού ενάντια όχι μόνο στις δυνάμεις της φεουδαρχίας, αλλά και της αστικής δημοκρατίας ταυτόχρονα.
Ωστόσο τα Σοβιέτ προχώρησαν στην υποστήριξη της αστικής Προσωρινής κυβέρνησης χάρη στις αόριστες υποσχέσεις που η τελευταία έδωσε για την ειρήνη και τη γη, καθώς και τη σύγκληση της συντακτικής συνέλευσης για την οποία ωστόσο δεν όρισε ούτε καν την ημερομηνία διεξαγωγής της.
Η πλειοψηφία και η ηγεσία των Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών ανήκε στους Μενσεβίκους και τους Εσέρους, δηλαδή στους εκπροσώπους της οπορτουνιστικής και μικροαστικής άποψης του σοσιαλισμού, που εκπροσωπούσαν σε κοινωνικό επίπεδο τα συμφέροντα των μικροαστικών στρωμάτων, ενώ ταυτόχρονα επηρέαζαν πολιτικά και τη μεγάλη πλειοψηφία της εργατικής τάξης της Ρωσίας, που κυριαρχούσαν οι Μπολσεβίκοι. Προς το παρόν, οι Μπολσεβίκοι είναι μια ισχνή μειοψηφία μέσα στα Σοβιέτ.
Από επιστημονικής και πολιτικής πλευράς η κίνηση των Μενσεβίκων και των Εσέρων να αρνηθούν να σχηματίσουν σοβιετική κυβέρνηση και η υποστήριξη που παρείχε το -υπό την ηγεσία τους- Σοβιέτ της Πετρούπολης (πρωτεύουσας τότε της Ρωσίας) στην Προσωρινή κυβέρνηση, δηλαδή στην αστική τάξη, εξέφραζε στη δεδομένη στιγμή μια συγκεκριμένη στάση κύρια των μικροαστικών στρωμάτων προς την αστική τάξη, το γεγονός δηλαδή «της ταξικής συνεργασίας της αστικής τάξης και της αγροτιάς» (Άπαντα Λένιν, τόμος 31, «Γράμματα για την Τακτική», ΣΕ, σελ. 137).
Αυτή η ιδιόμορφη «δυαδική εξουσία» θα είναι στο εξής το έδαφος πάνω στο οποίο θα διεξαχθεί η ταξική πάλη στη Ρωσία καθ’ όλη τη διάρκεια του 1917 μέχρι και τον κόκκινο Οκτώβρη.
ΑΠΟ ΤΟ ΦΛΕΒΑΡΗ ΣΤΟΝ ΑΠΡΙΛΗ
Η νέα πολιτική κατάσταση δεν συνειδητοποιείται πλήρως από το σύνολο του Μπολσεβίκικου κόμματος, ακόμα και στο επίπεδο της ηγεσίας του. Δεν υπάρχει ακόμη σαφής αντίληψη της δυαδικής εξουσίας. Ουσιαστικά δεν είναι καθαρό ότι, τα Σοβιέτ αποτελούν όργανα εξουσίας και όχι απλά όργανα εκπροσώπησης των εργαζομένων, όπως είναι τα συνδικάτα και άλλες μαζικές οργανώσεις. Είναι δε χαρακτηριστικό το γεγονός ότι η Πράβντα, το όργανο της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος των Μπολσεβίκων αρχικά χαιρέτισε τη συγκρότηση της αστικής προσωρινής κυβέρνησης, υπό τον όρο ότι θα αντιμάχεται κάθε προσπάθεια για παλινόρθωση του τσαρικού καθεστώτος.
Ο Λένιν, που κατά τη διάρκεια της Φεβρουαριανής αστικοδημοκρατικής επανάστασης βρίσκεται εξόριστος ακόμα στη Ζυρίχη της Ελβετίας, όπου είχε καταφύγει μετά την επανάσταση του 1905, προτείνει ως προς την τακτική των Μπολσεβίκων «πλήρη δυσπιστία, καμία υποστήριξη στη νέα κυβέρνηση» (Άπαντα Λένιν, τόμος 31, «Τηλεγράφημα προς τους Μπολσεβίκους που φεύγουν για τη Ρωσία», ΣΕ, σελ. 7). Με τον ερχομό του στη Ρωσία διατυπώνει τις περίφημες «Θέσεις του Απρίλη» (πήραν το όνομά τους από το μήνα που δημοσιεύτηκαν. Άπαντα Λένιν, τόμος 31, «Τα καθήκοντα του προλεταριάτου στην τωρινή επανάσταση», Σύγχρονη Εποχή, σελ. 113-118) που προκαλούν έντονες διαφωνίες στους κόλπους των επαναστατών και αποφασίζουν ομόφωνα, να λύσουν τη διχογνωμία στο εσωτερικό του Μπολσεβίκικου κόμματος με ανοιχτή και δημόσια διαπάλη.
Η βασική άποψη ορισμένων στελεχών των Μπολσεβίκων, με βασικό εκπρόσωπο τον Κάμενεφ και που ο ίδιος ο Λένιν τους αποκάλεσε «παλαιούς Μπολσεβίκους», υποστηρίζει ότι η αστικοδημοκρατική επανάσταση δεν έχει ολοκληρωθεί καθώς δεν έχει οδηγήσει στη «δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς», ότι πρέπει να αναπτυχθεί ο καπιταλισμός στη Ρωσία και μετά να ακολουθήσει η σοσιαλιστική επανάσταση, κατηγορούν το Λένιν ότι θέλει να εισάγει άμεσα το σοσιαλισμό στη Ρωσία, ότι θέλει την «άμεση μετεξέλιξη της αστικοδημοκρατικής επανάστασης σε σοσιαλιστική».
Ο Λένιν απαντά ότι η επανάσταση του Φλεβάρη οδήγησε «στο πέρασμα της κρατικής εξουσίας στην αστική τάξη» και «μ’ αυτή την έννοια η αστική ή αστικοδημοκρατική επανάσταση στη Ρωσία τελείωσε» (Άπαντα Λένιν, τόμος 31, «Γράμματα για την Τακτική», ΣΕ, σελ 133). Προσθέτει ακόμη και κάτι πάρα πολύ σημαντικό: «Η επαναστατική-δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς έχει ήδη πραγματοποιηθεί με μια ορισμένη μορφή και ως ένα ορισμένο βαθμό στη ρωσική επανάσταση, γιατί η διατύπωση αυτή προβλέπει μόνο το συσχετισμό των τάξεων και όχι το συγκεκριμένο πολιτικό θεσμό που πραγματώνει αυτό το συσχετισμό, αυτή τη συνεργασία. Το Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών – να η πραγματοποιημένη ήδη από τη ζωή επαναστατική δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς.
Η διατύπωση αυτή –συνεχίζει ο Λένιν– πάλιωσε πια. Η ζωή την έβγαλε από το βασίλειο των διατυπώσεων και την έμπασε στο βασίλειο της πραγματικότητας, της έδωσε σάρκα και οστά, τη συγκεκριμενοποίησε και έτσι την τροποποίησε» (Στο ίδιο, σελ. 134).
Και παρακάτω, αποτυπώνοντας τη ζωντανή, τρέχουσα ρωσική πολιτική πραγματικότητα μετά την επανάσταση του Φλεβάρη ο Λένιν υπογραμμίζει πως «όποιος βάζει με τον παλιό τρόπο το ζήτημα του αποτελειωμού της αστικής επανάστασης, αυτός θυσιάζει το ζωντανό μαρξισμό στο νεκρό γράμμα. Κατά την παλιά αντίληψη –συνεχίζει ο Λένιν– προκύπτει πως: ύστερα από την κυριαρχία της αστικής τάξης, μπορεί και πρέπει να ακολουθήσει η κυριαρχία του προλεταριάτου και της αγροτιάς, η δικτατορία τους. Στη ζωντανή όμως πραγματικότητα τα πράγματα ήρθαν ήδη διαφορετικά: προέκυψε μια εξαιρετικά πρωτότυπη, νέα, πρωτοείδωτη σύμπλεξη του ενός με το άλλο. Υπάρχουν δίπλα, μαζί, ταυτόχρονα και η κυριαρχία της αστικής τάξης (κυβέρνηση Λβοφ και Γκουτσκόφ) και η επαναστατική-δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς, που παραδίνει θεληματικά την εξουσία στην αστική τάξη, που μετατρέπεται θεληματικά σε εξάρτημά της. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ουσιαστικά στην Πετρούπολη η εξουσία βρίσκεται στα χέρια των εργατών και των στρατιωτών, ότι η νέα κυβέρνηση δεν ασκεί ούτε μπορεί να ασκήσει πάνω τους βία, επειδή δεν υπάρχει ούτε αστυνομία, ούτε χωρισμένος από το λαό στρατός, ούτε πανίσχυρη υπαλληλία που στέκεται πάνω από το λαό. Αυτό είναι γεγονός. Πρόκειται ακριβώς για ένα γεγονός που είναι χαρακτηριστικό για ένα κράτος τύπου Κομμούνας του Παρισιού. Το γεγονός αυτό δεν χωράει στα παλιά σχήματα» (Στο ίδιο, σελ. 135).
Η σκέψη του Λένιν, ο οποίος όπως αποδείχτηκε είχε την πιο σωστή και ολοκληρωμένη αντίληψη για την πολιτική κατάσταση της στιγμής, βασίστηκε στο «εξαιρετικά ιδιόμορφο γεγονός, πρωτοφανέρωτο με τη μορφή αυτή στην ιστορία» που «έκανε να μπλεχτούν μαζί, σε ένα σύνολο δύο δικτατορίες: η δικτατορία της αστικής τάξης (κυβέρνηση Λβοφ) και η δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς (το Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών)».
«Δε χωράει –συνεχίζει ο Λένιν– ούτε η παραμικρή αμφιβολία ότι μια τέτοια “σύμπλεξη” δεν μπορεί να κρατήσει πολύν καιρό. Δύο εξουσίες σ’ ένα κράτος δεν μπορεί να υπάρχουν. Η μια από αυτές πρέπει να εκμηδενιστεί και όλη η ρωσική αστική τάξη δουλεύει ήδη με όλες τις δυνάμεις της, με όλους τους τρόπους και παντού για το παραμέρισμα, την εξασθένιση την εκμηδένιση των Σοβιέτ των στρατιωτών και εργατών βουλευτών, για τη δημιουργία της μονοκρατορίας της αστικής τάξης. Η δυαδική εξουσία εκφράζει στην ανάπτυξη της επανάστασης μόνο μια μεταβατική στιγμή τότε που αυτή έχει προχωρήσει πιο πέρα από τη συνηθισμένη αστικοδημοκρατική επανάσταση, χωρίς όμως να έχει φτάσει ακόμη ως την “καθαρή” δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς. Η ταξική σημασία (και η ταξική εξήγηση) αυτής της μεταβατικής ρευστής κατάστασης είναι η ακόλουθη: όπως κάθε επανάσταση, έτσι και η επανάστασή μας στον αγώνα ενάντια στον τσαρισμό χρειάστηκε τον πιο μεγάλο ηρωισμό, την αυτοθυσία των μαζών και ταυτόχρονα τράβηξε μονομιάς στο κίνημα έναν πρωτάκουστα τεράστιο αριθμό μικροαστών.
Ένα από τα κυριότερα, επιστημονικά και πρακτικά–πολιτικά γνωρίσματα κάθε πραγματικής επανάστασης είναι η ασυνήθιστα γοργή, ξαφνική, απότομη αύξηση του αριθμού των “μικροαστών” που περνούν στην ενεργό, ανεξάρτητη, δραστήρια συμμετοχή στην πολιτική ζωή, στη συγκρότηση του κράτους.
Έτσι και στη Ρωσία. […] Η Ρωσία είναι η πιο μικροαστική χώρα από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες». (Άπαντα Λένιν, τόμος 31, «Τα καθήκοντα του προλεταριάτου στην επανάστασή μας. Σχέδιο προγράμματος του προλεταριακού κόμματος», ΣΕ σελ. 154-156)
Ο Λένιν έχοντας καθαρό ήδη από την πρώτη επανάσταση του 1905 ότι το παρελθόν της αστικοδημοκρατικής επανάστασης είναι η απολυταρχία και το μέλλον της είναι ο σοσιαλισμός, βάζει ως πρώτιστο καθήκον του προλεταριάτου να αποκόψει από την επιρροή της αστικής τάξης τα εκτεταμένα μικροαστικά στρώματα, η πλειοψηφία των οποίων είναι αγροτική, ως το μόνο δρόμο για να φύγει από την εξουσία -που μόλις έχει καταλάβει- η αστική τάξη. Γι’ αυτό, απορρίπτει τις κατηγορίες που του αποδίδουν οι «παλαιοί μπολσεβίκοι» ότι δήθεν προτείνει άμεση εισαγωγή του σοσιαλισμού στη Ρωσία και μετεξέλιξη της αστικοδημοκρατικής σε σοσιαλιστική επανάσταση, λέγοντας πολύ χαρακτηριστικά ότι: «Αν έλεγα: “δίχως τσάρο, και κυβέρνηση εργατική” – ο κίνδυνος αυτός θα με απειλούσε. Εγώ όμως δεν είπα αυτό, εγώ είπα άλλο. Είπα πως στη Ρωσία δεν μπορεί να υπάρχει άλλη κυβέρνηση (εξαιρώντας την αστική) εκτός από τα Σοβιέτ των εργατών, των εργατών γης, των στρατιωτών και των αγροτών βουλευτών. Είπα ότι τώρα η εξουσία στη Ρωσία μπορεί να περάσει από τον Γκουτσκόφ και τον Λβοφ μόνο σ’ αυτά τα Σοβιέτ και σ’ αυτά επικρατεί ακριβώς η αγροτιά, επικρατούν οι στρατιώτες, επικρατούν οι μικροαστοί…» (Άπαντα Λένιν, τόμος 31, «Γράμματα για την Τακτική», ΣΕ, σελ. 137-138).
Έτσι λοιπόν και αφού έχει τελειώσει η αστικοδημοκρατική επανάσταση με την έννοια του περάσματος της εξουσίας στην αστική τάξη, ο Λένιν συνοψίζει «το όλο ζήτημα στην πάλη για την απόκτηση επιρροής μέσα στα Σοβιέτ», (στο ίδιο, σελ. 138) στα δοσμένα Σοβιέτ, που είναι ένα κράτος τύπου Κομμούνας του Παρισιού, δηλαδή είναι μη αστικό κράτος, κράτος που δεν είναι ούτε αστικό, ούτε όμως ακόμα «δικτατορία του προλεταριάτου».
Σ’ αυτό το σημείο επισημαίνει ότι η ανατροπή της προσωρινής κυβέρνησης δεν μπορεί να γίνει με το συνηθισμένο τρόπο, δηλαδή με άμεση εξέγερση, γιατί σ’ αυτή, δηλαδή στην Προσωρινή κυβέρνηση (εξουσία της αστικής τάξης) θεληματικά τα Σοβιέτ υπό το συγκεκριμένο συσχετισμό πολιτικών δυνάμεων παραδίδουν την εξουσία στην αστική τάξη, καθώς δεν ασκείται καμία βία σε βάρος τους, αφού ούτε στρατό διαθέτει η Προσωρινή κυβέρνηση (σοβιέτ στρατιωτών), ούτε αστυνομία που είναι οι κυριότεροι μηχανισμοί της συγκρότησης ενός κράτους. Χρειάζεται «υπομονητική, επίμονη, προσαρμοσμένη στις πρακτικές ανάγκες των μαζών, διαφωτιστική δουλειά» (Στο ίδιο, σελ. 138) για την ανάγκη περάσματος όλης της εξουσίας στα δοσμένα Σοβιέτ, στα οποία κυριαρχούν πολιτικά οι μικροαστοί.
Πλέον το καθήκον του κόμματος της εργατικής τάξης είναι «η διάσπαση στο εσωτερικό αυτής της δικτατορίας ανάμεσα στα προλεταριακά στοιχεία και στα μικρονοικοκυρίστικα ή μικροαστικά» (Στο ίδιο, σελ 134). Πιο συγκεκριμένα ο Λένιν κάνει καθαρό ότι αυτό σημαίνει ιδιαίτερη οργανωτική και πολιτική δουλειά στους εργάτες γης και τους φτωχούς αγρότες. «Το κόμμα του προλεταριάτου, χωρίς να διασπάσει αμέσως και κατ’ ανάγκη τα Σοβιέτ των αγροτών βουλευτών, πρέπει να εξηγεί την ανάγκη ιδιαίτερων Σοβιέτ βουλευτών των εργατών γης και ιδιαίτερων Σοβιέτ βουλευτών των φτωχών αγροτών (μισοπρολετάριων) ή τουλάχιστο, την ανάγκη ιδιαίτερων μόνιμων συσκέψεων των βουλευτών αυτής της ταξικής κατηγορίας, με τη μορφή ξεχωριστών ομάδων ή παρατάξεων μέσα στα κοινά Σοβιέτ των αγροτών βουλευτών. Διαφορετικά –συνεχίζει ο Λένιν– όλες οι γλυκανάλατες μικροαστικές φράσεις των ναρόντνικων για την αγροτιά γενικά θα αποδειχτούν προκάλυμμα της εξαπάτησης της μάζας των άπορων αγροτών από την εύπορη αγροτιά, που δεν είναι παρά μια παραλλαγή καπιταλιστών» (Άπαντα Λένιν, τόμος 31, «Τα καθήκοντα του προλεταριάτου στην επανάστασή μας. Σχέδιο προγράμματος του προλεταριακού κόμματος», ΣΕ, σελ. 167).
Ταυτόχρονα ο Λένιν με τις «Θέσεις του Απρίλη» αποσαφηνίζει: «όχι εφαρμογή του σοσιαλισμού σαν άμεσο καθήκον» (Άπαντα Λένιν, τόμος 31, «Τα καθήκοντα του προλεταριάτου στην τωρινή επανάσταση», ΣΕ, σελ. 116). Μιλάει όμως για συγκεκριμένα βήματα προς το σοσιαλισμό, που δεν είναι ακόμα σοσιαλισμός και που μπορούν να γίνουν μόνο από τα Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών, βήματα που τα επιβάλλει η πείνα, η εξάρθρωση της οικονομίας, η απειλή της χρεοκοπίας, οι φρίκες του πολέμου. (Άπαντα Λένιν, τόμος 31, «Γράμματα για την Τακτική», ΣΕ, σελ. 143). Πρόκειται για τα λεγόμενα μεταβατικά μέτρα, τα οποία «στο σύνολό τους και στην εξέλιξή τους τα μέτρα αυτά θα αποτελούσαν πέρασμα στο σοσιαλισμό» σε συνδυασμό με το πέρασμα όλης της κρατικής εξουσίας στα Σοβιέτ των εργατών, αγροτών και στρατιωτών βουλευτών (Άπαντα Λένιν, τόμος 31, «Γράμματα από Μακριά. Γράμμα 5», ΣΕ, σελ. 56).
Μέσα σ’ αυτό το κλίμα της εσωτερικής διαπάλης οι Μπολσεβίκοι προχωρούν στη συνδιάσκεψη της Οργάνωσης Πετρούπολης του Κόμματος (ΣΔΕΚΡ) τον Απρίλη (Άπαντα Λένιν, τόμος 31, «Η συνδιάσκεψη της Οργάνωσης Πετρούπολης του ΣΔΕΚΡ μπ», ΣΕ, σελ. 237-265) και στη συνέχεια στην πανρωσική συνδιάσκεψη του Κόμματος, όπου υπερισχύουν οι απόψεις του Λένιν και αποτυπώνονται στις αποφάσεις της συνδιάσκεψης (Άπαντα Λένιν, τόμος 31, «Η έβδομη πανρωσική συνδιάσκεψη του Απρίλη του ΣΔΕΚΡ μπ», ΣΕ, σελ 339-457).
Στην εισήγησή του για την τρέχουσα στιγμή και τα καθήκοντα του προλεταριάτου, ο Λένιν υπογραμμίζει: «Η κύρια έλλειψη και το κύριο λάθος όλων των συλλογισμών των σοσιαλιστών είναι ότι το ζήτημα τοποθετείται πολύ γενικά: πέρασμα στο σοσιαλισμό. Ενώ πρέπει να μιλάμε για συγκεκριμένα βήματα και μέτρα. Ορισμένα από αυτά ωρίμασαν, άλλα όχι ακόμη. Ζούμε σήμερα μια μεταβατική στιγμή. Είναι ολοφάνερο πως προωθήσαμε μορφές που δεν μοιάζουν με τις μορφές των αστικών κρατών: τα Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών αποτελούν μια τέτοια μορφή κράτους που δεν υπάρχει ούτε υπήρξε σε κανένα άλλο κράτος. Είναι μια μορφή που αποτελεί τα πρώτα βήματα προς το σοσιαλισμό και είναι αναπόφευκτη στην αρχή της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Αυτό είναι αποφασιστικό γεγονός. Η ρωσική επανάσταση δημιούργησε τα Σοβιέτ. Σε καμιά αστική χώρα του κόσμου δεν υπάρχουν και δεν μπορούν να υπάρξουν τέτοιοι κρατικοί θεσμοί, και καμιά σοσιαλιστική επανάσταση δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει άλλη εξουσία εκτός από αυτήν. Τα Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών πρέπει να πάρουν την εξουσία όχι για τη δημιουργία μιας συνηθισμένης αστικής δημοκρατίας, ή για το άμεσο πέρασμα στο σοσιαλισμό. Αυτό δεν μπορεί να γίνει. Μα τότε για ποιο σκοπό; Πρέπει να πάρουν την εξουσία για να κάνουν τα πρώτα συγκεκριμένα βήματα προς το πέρασμα αυτό, βήματα που μπορούν και πρέπει να γίνουν. Ο φόβος είναι ο κυριότερος εχθρός από αυτή την άποψη. Πρέπει να λέμε στις μάζες πως τα βήματα αυτά πρέπει να τα κάνουμε τώρα, διαφορετικά η εξουσία των Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών δεν θα έχει νόημα και δεν θα δώσει τίποτε στο λαό» (Στο ίδιο, σελ. 356-357).
COMMENTS