Δίνουμε συνέχεια στο σχολιασμό της συνέντευξης, που παραχώρησε ο υπεύθυνος της Ιδεολογικής Επιτροπής του Κόμματος στο περιοδικό «Μπογιούν Εγμέ» και στο «International Communist Press» (ICP).
Σ’ αυτό το δεύτερος μέρος θα αρχίσουμε με την παράθεση ενός αποσπάσματος από τη συνέντευξη, που κατά τη γνώμη μας αποδίδει και όλη την ουσία της αναθεωρητικής αντίληψης για τη θεωρία του Β. Ι. Λένιν για τον ιμπεριαλισμό:
«Τα οικονομικά γνωρίσματα του μονοπωλιακού καπιταλισμού, που προσδιόρισε ο Λένιν, αποτελούν ενιαία κοινά χαρακτηριστικά των σημερινών καπιταλιστικών κρατών στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα. Η κυριαρχία των μονοπωλίων, ο σχηματισμός του χρηματιστικού κεφαλαίου, η αύξηση της σημασίας εξαγωγής κεφαλαίου σε σχέση με την εξαγωγή εμπορευμάτων, η διαπάλη για το ξαναμοίρασμα αγορών και εδαφών είναι σήμερα ενιαία κοινά χαρακτηριστικά των καπιταλιστικών κρατών».
Το πρώτο που έχουμε να σημειώσουμε είναι ότι εδώ γίνεται το κυρίαρχο λάθος σε ό,τι αφορά τον ιμπεριαλισμό και την επεξεργασία του Β. Ι. Λένιν και του αποδίδεται μέσα από μια γενίκευση κάτι που ο ίδιος ΠΟΤΕ δεν υποστήριξε.
Ο Β. Ι. Λένιν αντιμετωπίζει τον ιμπεριαλισμό, στην ιστορική εξέλιξη του καπιταλισμού ως βαθμίδα ή στάδιο ανάπτυξης του ίδιου του καπιταλισμού. Υπάρχουν πάρα πολλές αναφορές στο έργο του Β. Ι. Λένιν, που επιβεβαιώνουν αυτόν τον ισχυρισμό μας, γι’ αυτό και θα αποφύγουμε να παραθέσουμε σχετικά αποσπάσματα από αυτές τις αναφορές, που άλλωστε τις έχουμε παραθέσει σε άλλη μας αρθρογραφία.
Με την έννοια της εξέλιξης του καπιταλισμού σε ιμπεριαλισμό ο Β. Ι. Λένιν προσδιορίζει τη βασική του οικονομική κατηγορία, τη γέννηση του μονοπωλίου, και τα άλλα βασικά του χαρακτηριστικά.
Φυσικά προκειμένου να καταλήξει στο να προσδιορίσει τα βασικά του χαρακτηριστικά στηρίζεται στις οικονομικές εξελίξεις σε ορισμένες χώρες. Αυτές οι χώρες, όμως, είναι οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής, που συγκεντρώνουν την οικονομική δύναμη και όχι μόνο.
Από αυτήν την άποψη, της οικονομικής δύναμης, είναι χαρακτηριστικό το παρακάτω απόσπασμα από το έργο του Β. Ι. Λένιν για τον ιμπεριαλισμό:
«Χαρακτηριστικό του καπιταλισμού γενικά είναι ότι χωρίζει την ιδιοκτησία του κεφαλαίου από τη χρησιμοποίηση του κεφαλαίου στην παραγωγή, ότι χωρίζει το χρηματικό κεφάλαιο από το βιομηχανικό ή το παραγωγικό, ότι χωρίζει τον εισοδηματία, που ζει μόνο από το εισόδημα του χρηματικού κεφαλαίου, από τον επιχειρηματία και απ’ όλα τα πρόσωπα που συμμετέχουν άμεσα στη διαχείριση του κεφαλαίου. Ο ιμπεριαλισμός ή η κυριαρχία του χρηματιστικού κεφαλαίου είναι η ανώτατη εκείνη βαθμίδα του καπιταλισμού, όπου ο χωρισμός αυτός παίρνει πελώριες διαστάσεις. Η υπεροχή του χρηματιστικού κεφαλαίου σημαίνει κυρίαρχη θέση εισοδηματία και της χρηματιστικής ολιγαρχίας, σημαίνει ξεχώρισμα μερικών κρατών, που κατέχουν τη χρηματιστική “δύναμη”, απ’ όλα τα υπόλοιπα (Β. Ι. Λένιν, Άπαντα, Τόμος 27, σελ. 362/363, τονισμός υπογράμμιση δική μας).
Και συμπληρώνει σε άλλο σημείο ο Β. Ι. Λένιν, προς επίρρωση της παραπάνω διαπίστωσης με το εξής συμπέρασμα: «Ο κόσμος χωρίστηκε σε μια χούφτα κράτη – τοκογλύφους και σε μια τεράστια πλειοψηφία κράτη – οφειλέτες» (στο ίδιο, σελ 405».
Από την πλευρά μας, παίρνοντας υπόψη και τη σύγχρονη πραγματικότητα, που επικρατεί στη χώρα μας, δικαιούμαστε να ρωτήσουμε: Η Ελλάδα ανήκει στα κράτη – τοκογλύφους ή στα κράτη οφειλέτες;
Ακόμη. Το γεγονός ότι στην Ελλάδα επιβλήθηκε η μνημονιακή πολιτική από την Ευρωπαϊκή Ένωση, που κεντρική της διάσταση ήταν να σωθούν οι Γερμανικές και οι Γαλλικές τράπεζες, πράγμα που το έχει παραδεχτεί και ο ίδιος ο Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ, επιβεβαιώνει ή διαψεύδει τις παραπάνω διαπιστώσεις του Β. Ι. Λένιν; Είναι η Γαλλία και η Γερμανία που παρασιτούν σε βάρος της Ελλάδας ή το αντίστροφο;
Και επειδή αυτές τις ημέρες βρίσκονται σε εξέλιξη οι διαδικασίες σε σχέση με τις Ελληνικές τράπεζες και τις διοικήσεις τους, τις οποίες τις περιγράφει ο «Ρ», το χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας βρίσκεται ή δε βρίσκεται υπό τον έλεγχο των κυρίαρχων δυνάμεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης;
Ακόμη πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Κύπρος, που επιχείρησε να παίξει με την ιδέα ενός περιφερειακού χρηματοπιστωτικού κέντρου και «εν μία νυκτί», με πρωτοβουλία της Γερμανίας και άλλων κυρίαρχων δυνάμεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης βρέθηκε μπροστά στη χρεοκοπία της και σε μνημόνιο.
Δε νομίζουμε ότι υπάρχουν πιο τρανταχτές αποδείξεις για το εάν τα βασικά χαρακτηριστικά του ιμπεριαλισμού «είναι κοινά όλα τα κράτη». Είναι φανερό ότι ο Β. Ι. Λένιν μπορεί να περιέγραφε τα βασικά χαρακτηριστικά του ιμπεριαλισμού, ως βαθμίδας ή σταδίου ανάπτυξης του καπιταλισμού, ταυτόχρονα, όμως, διαχώριζε τις χώρες μεταξύ τους με βάση αυτά τα ίδια τα χαρακτηριστικά του ιμπεριαλιστικού σταδίου.
Μας λέει ο Β. Ι. Λένιν: «Η εποχή του νεότατου καπιταλισμού μας δείχνει ότι ανάμεσα στις ενώσεις των καπιταλιστών διαμορφώνονται ορισμένες σχέσεις πάνω στη βάση του οικονομικού μοιράσματος του κόσμου, και παράλληλα και σε σχέση μ’ αυτό ανάμεσα στις πολιτικές ενώσεις, ανάμεσα στα κράτη, διαμορφώνονται ορισμένες σχέσεις πάνω στη βάση του εδαφικού μοιράσματος του κόσμου, της πάλης για τις αποικίες, της “πάλης για οικονομικό χώρο”» (στο ίδιο, σελ. 379).
Ποιες είναι αυτές οι σχέσεις; Μας το ξεκαθαρίζει με απόλυτη σαφήνεια: «Μια και γίνεται λόγος για την αποικιακή πολιτική της εποχής του καπιταλιστικού ιμπεριαλισμού, είναι απαραίτητο να σημειώσουμε ότι το χρηματιστικό κεφάλαιο και η αντίστοιχη σ’ αυτό διεθνής πολιτική, που οδηγεί στον αγώνα των μεγάλων δυνάμεων για το οικονομικό και πολιτικό μοίρασμα του κόσμου, δημιουργούν ολόκληρη σειρά από μεταβατικές μορφές κρατικής εξάρτησης. Χαρακτηριστικές γι’ αυτή την εποχή δεν είναι μόνο οι δύο βασικές ομάδες χωρών: οι χώρες που κατέχουν αποικίες και οι αποικιακές χώρες, αλλά και ποικίλες μορφές των εξαρτημένων χωρών, που πολιτικά, τυπικά είναι ανεξάρτητες, στην πράξη όμως είναι μπλεγμένες στα δίχτυα της χρηματιστικής και διπλωματικής εξάρτησης» ( στο ίδιο, σελ. 389).
Επομένως η φράση που ακολουθεί στη συνέντευξη του υπεύθυνου της Ιδεολογικής Επιτροπής είναι απολύτως λάθος. Και είναι λάθος από πολλές πλευρές. Παραθέτουμε τη φράση: «Σε ορισμένες αναλύσεις υπάρχει η λανθασμένη προσέγγιση ότι ο Λένιν ταύτιζε τον ιμπεριαλισμό με μια χούφτα ισχυρών ιμπεριαλιστικών κρατών, τις λεγόμενες μεγάλες δυνάμεις. Η λενινιστική ανάλυση δεν οδηγεί στο λανθασμένο συμπέρασμα ότι μόνο τα καπιταλιστικά κράτη που βρίσκονται στην κορυφή της ιμπεριαλιστικής πυραμίδας ασκούν ιμπεριαλιστική πολιτική. Η προσέγγιση του Λένιν στις περιπτώσεις του Βελγίου, της Δανίας, της Ιταλίας επιβεβαιώνει το αντίθετο».
Το ζήτημα για το εάν ταύτιζε ο Β. Ι. Λένιν τον ιμπεριαλισμό με μια χούφτα ιμπεριαλιστικών κρατών το έχουμε ήδη αντιμετωπίσει. Δεν έκανε αυτό το λάθος ο Β. Ι. Λένιν, αλλά δεν έκανε και τις θεωρητικές ακροβασίες που επειχειρεί αποτυχημένα να κάνει ο υπεύθυνος της Ιδεολογικής Επιτροπής.
Όπως περιέγραψε τον ιμπεριαλισμό ως βαθμίδα ανάπτυξης του καπιταλισμού, όπως περιέγραψε τα βασικά του χαρακτηριστικά, όπως περιέγραψε τη σχέση του ιμπεριαλισμού με τις μεταρρυθμίσεις, τη δημοκρατία και το εθνικό ζήτημα, έτσι περιέγραψε και τις σχέσεις των κρατών που προκύπτουν στην εποχή του ιμπεριαλισμού.
Σαφώς από τη γέννα του ο καπιταλιστικός ιμπεριαλισμός δε θα μπορούσε να προκύψει από χώρες, που δε διέθεταν «χρηματιστική συσσώρευση», και αυτές οι χώρες ήταν οι πιο καπιταλιστικά ανεπτυγμένες χώρες. Δε θα μπορούσε να γεννηθεί σε μια καθυστερημένη καπιταλιστική χώρα, πολύ περισσότερο σε μια μη καπιταλιστική χώρα. Δε θα προέκυπτε ο καπιταλιστικός ιμπεριαλισμός.
Επειδή, όμως, αναφέρονται ορισμένες χώρες, όπως π.χ. το Βέλγιο, για να είναι πειστικό το επιχείρημα, θα πρέπει να θυμίσουμε εδώ ότι ο Β. Ι. Λένιν είναι απολύτως ρητός και για τέτοιες περιπτώσεις. Το Βέλγιο εκείνη την εποχή ήταν αποικιακή χώρα και διέθετε, πράγματι, μια ορισμένη βιομηχανική παραγωγή. Η Πορτογαλία ήταν και αυτή μια αποικιακή χώρα και δε διέθετε τη βιομηχανική βάση του Βελγίου.
Το σημαντικό, όμως, εδώ είναι να τονίσουμε ότι οι χώρες αυτές ή σαν κι αυτές «επιτρεπόταν» να παίζουν έναν τέτοιο ρόλο, γιατί ήταν κάτω από την επίβλεψη των μεγάλων δυνάμεων και εξυπηρετούσαν τον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων, το Βέλγιο ήταν κάτω από την «επίβλεψη» της Γερμανίας, η Πορτογαλία κάτω από την επίβλεψη της Βρετανίας. Και σ’ αυτό το ζήτημα ο Β. Ι. Λένιν κάνει ρητή αναφορά.
Συγκεκριμένα αναφέρει: «(…) το ουσιαστικό για τον ιμπεριαλισμό είναι ο ανταγωνισμός μερικών μεγάλων δυνάμεων που τείνουν προς την ηγεμονία, δηλ. προς το άρπαγμα εδαφών όχι τόσο άμεσα για τον εαυτό τους, όσο για την εξασθένιση του αντιπάλου και την υπόσκαψη της ηγεμονίας του (για τη Γερμανία το Βέλγιο έχει ιδιαίτερη σπουδαιότητα, σαν σημείο στήριξης ενάντια στην Αγγλία, για την Αγγλία η Βαγδάτη, σαν σημείο στήριξης ενάντια στη Γερμανία κτλ.)» (στο ίδιο, σελ 395).
Τον ίδιο ακριβώς ρόλο περιγράφει ο Β. Ι. Λένιν και για την Πορτογαλία, όπως αναφέραμε, και αφού καταγράφει ότι η Πορτογαλία είναι ένα ανεξάρτητο κράτος, αλλά βρίσκεται υπό Αγγλική κηδεμονία, σημειώνει: «Η Αγγλία υπεράσπισε την Πορτογαλία και τις αποικιακές κτήσεις της Πορτογαλίας για να στερεώσει τη δική της θέση στον αγώνα ενάντια στους αντιπάλους της, την Ισπανία και τη Γαλλία. Η Αγγλία πήρε σε αντάλλαγμα εμπορικά προνόμια, εξασφάλισε καλύτερους όρους για την εξαγωγή εμπορευμάτων και κυρίως για την εξαγωγή κεφαλαίου στην Πορτογαλία και τις αποικίες της, τη δυνατότητα να χρησιμοποιεί τα λιμάνια και τα νησιά της Πορτογαλίας, τα καλώδιά της κτλ. κοκ» (στο ίδιο, σελ. 390).
Για να καταλήξει στο συμπέρασμα: «Τέτοιου είδους σχέσεις ανάμεσα σε διάφορα μεγάλα και μικρά κράτη υπήρχαν πάντα, στην εποχή όμως του καπιταλιστικού ιμπεριαλισμού γίνονται γενικό σύστημα, αποτελούν μέρος του συνόλου των σχέσεων του «μοιράσματος του κόσμου», μετατρέπονται σε κρίκους της αλυσσίδας των πράξεων του παγκόσμιου χρηματιστικού κεφαλαίου» ( στο ίδιο, σελ. 390).
Μήπως αυτή η τελευταία αναφορά ισχύει πολύ περισσότερο σήμερα για χώρες όπως η Ελλάδα, το Βέλγιο του σήμερα και της Πορτογαλίας του σήμερα – που δεν είναι πια αποικιακές δυνάμεις;
Μήπως εδώ μας θυμίζει κάτι από το σύγχρονο ρόλο που έπαιξε η Ελλάδα στη Βαλκανική ενδοχώρα;
Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι οι σχέσεις των κρατών στον καπιταλιστικό ιμπεριαλισμό δεν αναπτύσσονται παρά μόνο κάτω από τη δύναμη της χρηματιστικής ολιγαρχίας. Αυτό το γεγονός ξεχωρίζει και το ρόλο των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων.
Το ερώτημα που απομένει τώρα να απαντήσουμε είναι το ποια είναι η βάση που αναπτύσσονται τέτοιες απόψεις από την πλευρά του Κόμματος, από τη στιγμή, μάλιστα, που επικαλείται το μονοπωλιακό καπιταλισμό της χώρας μας. Αυτό το θέμα θα το αντιμετωπίσουμε στην επόμενη συνέχεια στηριγμένοι στα βασικά χαρακτηριστικά που περιγράφει ο ίδιος ο Β. Ι. Λένιν και το εάν ισχύουν στο σύγχρονο καπιταλισμό.
Ακολουθεί το τρίτο μέρος.
COMMENTS