Γύρω από το δίλημμα : «Ευρώ ή δραχμή» (1)

Οι «καρακάξες» του μαρξισμού

Ασφαλώς οι αναγνώστες μας θα αναρωτηθούν ποιους αποκαλούμε «καρακάξες», που τολμούν να «διδάσκουν» μαρξισμό, με τον τρόπο που τον διδάσκουν; Την απάντηση, και για λογαριασμό μας, τη δίνει ο ίδιος ο Β. Ι. Λένιν ενάντια στους κατηγόρους του: «(…), σημαίνει απλούστατα ότι επαναλαμβάνεις σαν την καρακάξα λόγια που τα έχεις μάθει απέξω χωρίς να τα καταλαβαίνεις» (Β. Ι. Λένιν, Άπαντα, Τόμος 43, σελ. 217, ΓΙΑ ΤΟ ΦΟΡΟ ΣΕ ΕΙΔΟΣ, Εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ).

Όταν, λοιπόν, κάποιος, ο οποιοσδήποτε, αποφασίζει να αναφερθεί στο Β. Ι. Λένιν και να γράψει: «Οι δάσκαλοι του σοσιαλισμού δεν μιλούσαν του κάκου για ολόκληρη μεταβατική περίοδο από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό και δεν υπογράμμιζαν στα χαμένα ‘‘τα μακρόχρονα κοιλοπονήματα’’ της νέας κοινωνίας, και αυτή η νέα κοινωνία αποτελεί και πάλι μια αφηρημένη έννοια, που δεν μπορεί να πάρει σάρκα και οστά με άλλον τρόπο, παρά με μια σειρά ποικιλόμορφες, ατελείς, συγκεκριμένες προσπάθειες να δημιουργηθεί τούτο ή εκείνο το σοσιαλιστικό κράτος» (στο ίδιο, σελ. 212), πρέπει, τουλάχιστον, να γνωρίζει ποια χρονική στιγμή το γράφει αυτό ο Β. Ι. Λένιν, για ποιο σκοπό και σε τι αναφέρεται.

• Πρέπει να γνωρίζει ότι οι Μπολσεβίκοι έχουν καταλάβει ήδη την εξουσία: «Τώρα η εξουσία έχει καταληφθεί, έχει κρατηθεί, έχει στεργιώσει στα χέρια ενός Κόμματος, του Κόμματος του προλεταριάτου και μάλιστα χωρίς τους “ επισφαλείς συνοδοιπόρους”» (στο ίδιο, σελ. 217).
• Πρέπει να γνωρίζει ότι ο Β. Ι. Λένιν αναφέρεται στη μεταβατική περίοδο από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό και διευκρινίζει ότι: «Δεν υπήρξε ακόμη, μου φαίνεται, άνθρωπος που να καταπιάστηκε με το πρόβλημα της οικονομίας της Ρωσίας και να μην παραδέχτηκε το μεταβατικό χαρακτήρα αυτής της οικονομίας. Κανένας κομμουνιστής δεν αρνήθηκε, μου φαίνεται, και το γεγονός ότι η έκφραση “Σοσιαλιστική Σοβιετική Δημοκρατία” σημαίνει ότι η Σοβιετική εξουσία αποφάσισε να πραγματοποιήσει το πέρασμα στο σοσιαλισμό και δεν σημαίνει καθόλου πως παραδέχτηκε ότι η σημερινή οικονομική τάξη πραγμάτων είναι σοσιαλιστική». Αυτό σημαίνει ότι έχει πλήρη επίγνωση για τα «“μακρόχρονα κοιλοπονήματα” της νέας κοινωνίας» (στο ίδιο, σελ. 206).
• Πρέπει να γνωρίζει ότι η αναφορά του Β. Ι. Λένιν στους «δασκάλους του σοσιαλισμού» παραπέμπει σ’ ένα συγκεκριμένο απόσπασμα του Καρλ Μαρξ, που αναφέρει: «Ανάμεσα στην κεφαλαιοκρατική και στην κομμουνιστική κοινωνία βρίσκεται η περίοδος της επαναστατικής μετατροπής της μιας στην άλλη. Και σ’ αυτή την περίοδο αντιστοιχεί μια πολιτική μεταβατική περίοδος, όπου το κράτος της δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο παρά η επαναστατική δικτατορία του προλεταριάτου» (ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΓΚΟΤΑ, σελ.24, Εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ, 1983). Δηλαδή το προλεταριάτο έχει καταλάβει την πολιτική εξουσία.
• Πρέπει να γνωρίζει ότι όταν ο Β. Ι. Λένιν μιλάει για τα «μακροχρόνια κοιλοπονήματα» αναφέρεται σε μια άλλη τοποθέτηση του Καρλ Μαρξ που λέει: «Μα αυτές οι ελλείψεις δεν μπορούν να αποφευχθούν στην πρώτη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας, όπως έχει ακριβώς βγει ύστερα από μακροχρόνια κοιλοπονήματα, από την κεφαλαιοκρατική κοινωνία. Το δίκιο δεν μπορεί ποτέ να είναι ανώτερο από την οικονομική διαμόρφωση και την καθορισμένη από αυτήν εκπολιτιστική ανάπτυξη της κοινωνίας» (στο ίδιο, σελ. 14).

Πράγμα που σημαίνει, ότι στη νέα κομμουνιστική κοινωνία, στην πρώτη της φάση, εξακολουθούν να υπάρχουν κληρονομημένα «κουσούρια» της παλιάς κοινωνίας, εννοώντας, πιο συγκεκριμένα, ότι ισχύει ακόμη το αστικό δίκαιο. Η ανισότητα. Και σημειώνει: «Ώστε εδώ το ίσο δίκαιο εξακολουθεί να είναι κατ’ αρχήν το αστικό δίκαιο, αν και δεν μαλλιοτραβιούνται πια η αρχή και η πράξη, ενώ η ανταλλαγή ισοδυνάμων στην ανταλλαγή εμπορευμάτων υπάρχει σαν μέσος όρος, και όχι για την κάθε ξεχωριστή περίπτωση» (στο ίδιο, σελ. 13).

• Πρέπει να γνωρίζει ότι ο Β. Ι. Λένιν στη διαφωνία του με τον Ν. Μπουχάριν στη συζήτηση για το νέο πρόγραμμα του Κόμματος των Μπολσεβίκων, το 1917, πριν την επανάσταση, που η «Νέα Σπορά» το έχει αναρτήσει, αρνήθηκε να υπάρχουν αποκλειστικά και μόνο μεταβατικά αιτήματα και να καταργηθεί το μίνιμουμ – πρόγραμμα, ακριβώς γιατί δεν υπήρχε ακόμη η κατάληψη της εξουσίας από το προλεταριάτο, που εισάγει στη μεταβατική περίοδο, για την οποία κάνουν λόγο οι «δάσκαλοι του σοσιαλισμού» και ο Β. Ι. Λένιν. Παραθέτουμε το σχετικό απόσπασμα:

«Περνούμε από το γενικό ή θεωρητικό μέρος του προγράμματος στο πρόγραμμα – μίνιμουμ. Εδώ συναντούμε αμέσως μια “πολύ ριζοσπαστική”, φαινομενικά, και πολύ αστήριχτη πρόταση των συντρόφων Ν. Μπουχάριν και Β. Σμιρνόφ να εξοστρακιστεί εντελώς το πρόγραμμα – μίνιμουμ. Ο χωρισμός, λένε, σε πρόγραμμα – μάξιμουμ και πρόγραμμα – μίνιμουμ “έχει παλιώσει”, τι μας χρειάζεται εφόσον πρόκειται για το πέρασμα στο σοσιαλισμό. Δεν χρειάζεται κανένα πρόγραμμα – μίνιμουμ, αλλά ένα άμεσο πρόγραμμα μεταβατικών μέτρων προς το σοσιαλισμό» (Β. Ι. Λένιν, Άπαντα, Τόμος 34, σελ. 372, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ).

Στην άποψη αυτήν τι απαντάει ο Β. Ι. Λένιν; Παραθέτουμε την απάντηση:

«Ο πόλεμος και το οικονομικό χάος αναγκάζει όλες τις χώρες να περάσουν από το μονοπωλιακό καπιταλισμό στον κρατικό-μονοπωλιακό καπιταλισμό. Τέτοια είναι η αντικειμενική κατάσταση. Στις συνθήκες όμως της επανάστασης (Σ.Σ. εννοεί στις επαναστατικές συνθήκες που επικρατούν εκείνη τη στιγμή), τον καιρό της επανάστασης, ο κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός περνάει άμεσα σε σοσιαλισμό. Στις συνθήκες της επανάστασης δεν μπορεί να τραβάει κανείς μπροστά αν δεν τραβάει προς το σοσιαλισμό – τέτοια είναι η αντικειμενική κατάσταση που δημιούργησε η επανάσταση και ο πόλεμος. Την κατάσταση αυτή πήρε υπόψη της η συνδιάσκεψη του Απρίλη, προβάλλοντας το σύνθημα της “ δημοκρατίας των Σοβιέτ” (πολιτική μορφή της δικτατορίας του προλεταριάτο) και της εθνικοποίησης των τραπεζών και των συνδικάτων (το βασικό από τα μεταβατικά μέτρα προς το σοσιαλισμό). Ως εδώ όλοι οι μπολσεβίκοι είναι απόλυτα σύμφωνοι μεταξύ τους. Οι σύντροφοι όμως Β. Σμιρνόφ και Ν. Μπουχάριν θέλουν να προχωρήσουν παραπέρα και να εξοστρακίσουν εντελώς το πρόγραμμα – μίνιμουμ. Αυτό θα σήμαινε πως θα ενεργούσαμε παρά τη σοφή συμβουλή της σοφής παροιμίας, που λέει:

«Να μην παινεύεσαι όταν πηγαίνεις στον πόλεμο, να παινεύεσαι όταν γυρίζεις από τον πόλεμο» (στο ίδιο σελ. 373).

Και συνεχίζει ο Β. Ι. Λένιν:

«Εμείς πάμε στον πόλεμο, δηλαδή αγωνιζόμαστε να κατακτήσει το Κόμμα μας την πολιτική εξουσία. Αυτή η εξουσία θα ήταν η δικτατορία του προλεταριάτου και της φτωχής αγροτιάς. Παίρνοντας αυτή την εξουσία, όχι μόνο δεν φοβόμαστε να βγούμε έξω από τα πλαίσια του αστικού καθεστώτος, αλλά αντίθετα, λέμε καθαρά, ανοιχτά, συγκεκριμένα και για να το ακούσουν όλοι, πως θα βγούμε έξω από τα πλαίσια, πως θα τραβήξουμε άφοβα στο σοσιαλισμό και ότι ο δρόμος που θα ακολουθήσουμε είναι: δημοκρατία των Σοβιέτ, εθνικοποίηση των τραπεζών και των συνδικάτων, εργατικός έλεγχος, γενική υποχρεωτική εργασία, εθνικοποίηση της γης, δήμευση των εργαλείων και των ζώων των τσιφλικάδων κτλ. Μ’ αυτή την έννοια δόσαμε το πρόγραμμα των μεταβατικών μέτρων προς το σοσιαλισμό» (στο ίδιο, σελ. 373/374, υπογράμμιση δική μας).

Η μπροσούρα «Για το φόρο σε είδος» άρχισε να γράφεται στα τέλη του Μάρτη του 1921, μετά το 10ο Συνέδριο του Κόμματος. Τελείωσε στις 21 του Απρίλη του 1921. Στη μπροσούρα αυτήν ο Β. Ι. Λένιν επανέρχεται στην έννοια της μεταβατικής περιόδου – με την αναφορά του «στους δασκάλους του σοσιαλισμού» – και της σημασίας των μεταβατικών μέτρων, τα οποία ήδη έχει αρχίσει να τα υλοποιεί. Έχει γίνει η εθνικοποίηση των τραπεζών, των μονοπωλιακών συνδικάτων, της γης, έχει αρχίσει να γίνεται το μοίρασμα της γης κτλ., και μιλάει τώρα για την ανάγκη του «κρατικού καπιταλισμού».

Για να μην υπάρξει καμία αμφιβολία για το τι εννοεί γύρω από τις έννοιες που χρησιμοποιεί, στη μπροσούρα του αυτή επανέρχεται, αμέσως μετά την αναφορά του στη μεταβατική περίοδο, έτσι όπως την εννοούσαν «οι δάσκαλοι του σοσιαλισμού», σε μια άλλη του μπροσούρα. Την μπροσούρα: «Η καταστροφή που μας απειλεί και πως πρέπει να την αντιμετωπίσουμε», που γράφτηκε στις αρχές του Σεπτέμβρη του 1917 και γράφει:

«Για να πειστεί ο αναγνώστης ότι αυτή την “υψηλή” εκτίμηση του κρατικού καπιταλισμού δεν τη δίνω μόνο τώρα, αλλά την έδινα και πριν καταληφθεί η εξουσία από τους μπολσεβίκους, ας μου επιτραπεί να παραθέσω το παρακάτω απόσπασμα από την μπροσούρα μου: “Η καταστροφή που μας απειλεί και πως πρέπει να την αντιμετωπίσουμε”, που γράφτηκε το Σεπτέμβρη του 1917:

“… Δοκιμάστε να βάλετε στη θέση του κράτους των γιούνκερ και των καπιταλιστών, στη θέση του κράτους των τσιφλικάδων και των καπιταλιστών, το επαναστατικό – δημοκρατικό κράτος, δηλαδή το κράτος που καταλύει επαναστατικά κάθε λογής προνόμια, που δεν φοβάται να πραγματοποιήσει επαναστατικά τον πλήρη δημοκρατισμό. Θα δείτε ότι σε ένα πραγματικά επαναστατικό – δημοκρατικό κράτος ο κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός σημαίνει αναπότρεπτα και αναπόφευκτα ένα βήμα προς το σοσιαλισμό.

… Γιατί ο σοσιαλισμός δεν είναι τίποτε άλλο, παρά το άμεσο βήμα προς τα μπρος, πέρα από το κρατικό – καπιταλιστικό μονοπώλιο.

… Ο κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός είναι η πληρέστερη υλική προετοιμασία του σοσιαλισμού, είναι τα πρόθυρά του, είναι το σκαλοπατάκι εκείνο της ιστορικής κλίμακας, που ανάμεσα σ’ αυτό και στο σκαλοπατάκι που λέγεται σοσιαλισμός δεν υπάρχουν άλλα ενδιάμεσα σκαλοπάτια”(Β. Ι. Λένιν, Άπαντα, Τόμος 34, σελ. 191, 192, 193).

Σημειώστε ότι αυτά γράφτηκαν επί Κέρενσκι, ότι εδώ δεν πρόκειται για τη δικτατορία του προλεταριάτου, ούτε για το σοσιαλιστικό κράτος, αλλά για ένα κράτος “επαναστατικό – δημοκρατικό”» (Β. Ι. Λένιν, Άπαντα, Τόμος 43, σελ. 212/213, υπογράμμιση δική μας).

Για να μην υπάρχει καμία αμφιβολία για τα παραπάνω λόγια που επικαλείται, ο Β. Ι. Λένιν για το «επαναστατικό – δημοκρατικό» κράτος, θα αναφερθούμε σε ορισμένες ακόμη περικοπές από την ομιλία του στο 1^ο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ τον Ιούνη του 1917:

«Το πρώτο και βασικό ζήτημα που μπαίνει μπροστά μας είναι το ζήτημα που παρευρισκόμαστε, τι είναι αυτά τα Σοβιέτ που συνήλθαν τώρα σε Πανρωσικό συνέδριο, τι είναι η επαναστατική δημοκρατία, που γι’ αυτή μιλάνε εδώ τόσο πολύ, για να κρύψουν το γεγονός ότι δεν την καταλαβαίνουν διόλου, ή ότι την απαρνούνται εντελώς. Γιατί είναι παράξενο να μιλάς για επαναστατική δημοκρατία μπροστά στο Πανρωσικό συνέδριο των Σοβιέτ και να κρύβεις το χαρακτήρα αυτού του θεσμού, την ταξική του σύνθεση, το ρόλο του στην επανάσταση, να μην λες ούτε λέξη γι’ αυτό και ταυτόχρονα να έχεις την αξίωση να λέγεσαι δημοκράτης» (Β. Ι. Λένιν, Άπαντα, Τόμος 32, σελ. 263).

Και στο ζήτημα που έβαλε στην ομιλία του ο Β. Ι. Λένιν απαντάει:

«Τα Σοβιέτ είναι ένας θεσμός που δεν υπάρχει σε κανένα αστικο-κοινοβουλευτικό κράτος συνηθισμένου τύπου κι’ ούτε μπορεί να υπάρχει πλάι σε μια αστική κυβέρνηση. Τα Σοβιέτ είναι ένας νέος, πιο δημοκρατικός τύπος κράτους, που στις κομματικές μας αποφάσεις τον ονομάσαμε αγροτική – προλεταριακή λαοκρατική δημοκρατία, όπου η μοναδική εξουσία ανήκει στα Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών» (στο ίδιο, σελ. 264, υπογράμμιση δική μας).

Ξεκινήσαμε με αντίστροφη σειρά, μόνο και μόνο για να δείξουμε ότι ενώ το 1917 οι Μπολσεβίκοι προσπαθούσαν να εξηγήσουν το ρόλο των Σοβιέτ, ως μιας νέας μορφής κράτους της αγροτικής – προλεταριακής λαοκρατικής δημοκρατίας, το 1921 τα Σοβιέτ είχαν εξελιχτεί σε δικτατορία του προλεταριάτου, που εφάρμοζαν τα μεταβατικά μέτρα κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου μεταξύ της «κεφαλαιοκρατικής και κομμουνιστικής κοινωνίας».

Δείξαμε το πώς τοποθετούνταν τα μεταβατικά μέτρα και αιτήματα στο Πρόγραμμα των Μπολσεβίκων από την πλευρά του Β, Ι. Λένιν, τη σχέση του μάξιμουμ και μίνιμουμ προγράμματος, πριν την κατάληψη της εξουσίας από τους Μπολσεβίκους.

Το 1921 ο Β. Ι. Λένιν, αφού οι Μπολσεβίκοι έχουν καταλάβει την εξουσία, μπορεί να λέει: «Μήπως δεν είναι καθαρό ότι όσο πιο ψηλά ανεβήκαμε σ’ αυτό το πολιτικό σκαλοπατάκι, όσο πιο ολοκληρωμένα ενσαρκώσαμε στα Σοβιέτ το σοσιαλιστικό κράτος και τη δικτατορία του προλεταριάτου, τόσο λιγότερο μας επιτρέπει να φοβόμαστε τον “κρατικό καπιταλισμό”;» (Β. Ι. Λένιν, Άπαντα, Τόμος 43, σελ. 213).

Διαπιστώνουμε, δηλαδή, πως ο Β. Ι. Λένιν αντιμετωπίζει την εξουσία των Σοβιέτ στην κίνησή τους από «τύπο κράτους» της «αγροτικής – προλεταριακής λαοκρατικής δημοκρατίας» σε τύπο «σοσιαλιστικού κράτους της δικτατορίας του προλεταριάτου».

Διαπιστώνουμε το πώς το μάξιμουμ και μίνιμουμ πρόγραμμα, τα μεταβατικά αιτήματα, εντάσσονται στις διαφορετικές περιόδους, στους διαφορετικούς τύπους κράτους, στους οποίους κάνει αναφορά ο Β. Ι. Λένιν, πριν και μετά την κατάληψη της εξουσίας από το Κόμμα των Μπολσεβίκων.

Η συζήτηση, επομένως, που έχει ανοίξει για την επιστροφή στη δραχμή ή την παραμονή στο ευρώ, δε μπορεί παρά να ενταχτεί, από την πλευρά του Επαναστατικού Κινήματος, στο πλαίσιο της συζήτησης του πως το Επαναστατικό Κίνημα θα απαντήσει, ταυτόχρονα, στο πρόβλημα της κατάληψης της πολιτικής εξουσίας. Δε μπορεί να γίνει διαφορετικά.

Γιατί η επιστροφή στη δραχμή δε μπορεί να είναι ένα «μεταβατικό αυτοτελές» αίτημα, έξω από ένα πρόγραμμα του Επαναστατικού Κινήματος. Και αυτό το πρόγραμμα δε μπορεί παρά να αφορά στην αποδέσμευση από την Ευρωπαϊκή Ένωση στο ζήτημα του νομίσματος, στην αλλαγή των τάξεων στην εξουσία, στον «τύπο του κράτους», στην προοπτική του σοσιαλισμού, πολύ περισσότερο, που η συζήτηση για την επιστροφή στη δραχμή, πάντα από την πλευρά του Επαναστατικού Κινήματος, πρέπει να εντάσσεται και σ’ ένα γενικότερο πρόγραμμα παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας μας, δηλαδή, βαθιών ανατροπών στις σχέσεις παραγωγής.

Απ’ ότι γνωρίζουμε μέχρι τώρα η χώρα μας δε βρίσκεται στη μεταβατική περίοδο της επαναστατικής μετατροπής της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας σε κομμουνιστική και η επιστροφή στη δραχμή δεν είναι «πρόβλημα» αυτής της μεταβατικής περιόδου!

Είναι, όμως, πρόβλημα που απασχολεί την Ελληνική κοινωνία και απέναντι σ’ αυτό το πρόβλημα το Επαναστατικό Κίνημα πρέπει να πάρει θέση για το πώς θα το αντιμετωπίσει, ειδικά στην περίπτωση, που θα προέκυπτε, ας πούμε, ως «κίνηση Σόιμπλε».

Δηλαδή, κάτω από τις σημερινές συνθήκες, που το Επαναστατικό Κίνημα βρίσκεται στη συγκεκριμένη θέση, που δεν απειλεί την ντόπια αστική τάξη με την ανατροπή της, που αυτή επιμένει στην παραμονή της χώρας μας στο ευρώ, αλλά στο πλαίσιο των γεωστρατηγικών κινήσεων και των αντιθέσεων των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, ακόμη και των αντιθέσεων μερίδων του κεφαλαίου σε μια ιμπεριαλιστική δύναμη, όπως είναι η Γερμανία θα μπορούσε να προκύψει.

Με την έννοια αυτή θα δούμε εάν και πως η επιστροφή στη δραχμή, πάντα υπό τις σημερινές συνθήκες, που βρίσκεται το Επαναστατικό Κίνημα, εντάσσεται και «στα μακρόχρονα κοιλοπονήματα» για την καινούργια κοινωνία.

Στο επόμενο άρθρο: Το δίλημμα δραχμή ή ευρώ και το επαναστατικό πρόγραμμα.