Για το πραγματικό δημόσιο χρέος

Η συζήτηση γύρω από το πραγματικό ύψος του δημόσιου χρέους δεν είναι καινούργια. Πάντα υπήρχε στην επικαιρότητα το ερώτημα για το πραγματικό ύψος του χρέους, αν ο Γενικός Κρατικός Προϋπολογισμός (ΓΚΠ), που κάθε φορά κατατίθεται, αναφέρεται στο αληθινό δημόσιο χρέος ή με διάφορους τρόπους το αποκρύπτει ή και το μεταφέρει στην επόμενη χρονιά. Θα αναφερθούμε σε δύο συγκεκριμένα παραδείγματα:

Στην Κυριακάτικη «Kontranews» της 23^ης του Νοέμβρη ο καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (πρώην ΑΣΟΕΕ), Γιώργος Βάμβουκας, ισχυρίζεται ότι το δημόσιο χρέος έχει ξεπεράσει τα 500 δισ. ευρώ.

Η ανάλυση που κάνει ο καθηγητής Γεώργιος Βάμβουκας, με βάση τα επίσημα στοιχεία του ΓΚΠ, που κατατέθηκε πρόσφατα στη βουλή, είναι η παρακάτω:

1. Το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης, σύμφωνα με τον ΓΚΠ, είναι 325.8 δισ. ευρώ ή το 178.9% επί του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ).
2. Στο μηνιαίο δελτίο του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους (ΓΛΚ) για τη «Γενική Κυβέρνηση» καταχωρείται ότι το χρέος του ευρύτερου δημόσιου τομέα, με την εγγύηση του κράτους, ανερχόταν το Σεπτέμβρη του 2014 σε 54.7 δισ. ευρώ.
3. Με βάση το ΓΛΚ οι ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις του δημοσίου ανέρχονται περίπου στα 4.5 δισ. ευρώ.
4. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Διαχείρισης του Δημόσιου Χρέους (ΟΔΗΗΧ) το χρέος φορέων εντός και εκτός γενικής κυβέρνησης που δανείζονται χωρίς την εγγύηση του κράτους ανερχόταν σε 17.1 δισ. ευρώ.
5. Στο ΓΚΠ αναφέρονται 67 δισ. ευρώ που αφορούν ομόλογα μεσομακροπρόθεσμου δανεισμού. Στην πραγματικότητα, όμως, το νούμερο αυτό δεν είναι αληθινό, γιατί το σύνολο των ομολόγων μεσομακροπρόθεσμου δανεισμού που κυκλοφορούν εκτιμάται στα 170 δισ. ευρώ. Επομένως στα 67 δισ. ευρώ πρέπει να προστεθούν ακόμη 73 δισ. ευρώ. Υπολογίζεται ότι τα 73 δισ. ευρώ με τη μορφή των swaps μεταφέρονται ως δημόσιο χρέος στον επόμενο χρόνο.
6. Στην Εισηγητική Έκθεση του ΓΚΠ αναφέρεται ότι το δημόσιο χρέος σε έντοκα γραμμάτια του δημοσίου ανέρχεται σε 15 δισ. ευρώ. Στην πραγματικότητα την περίοδο 2013/14 από 41 δισ. ευρώ το δημόσιο χρέος με τη μορφή των έντοκων γραμματίων του δημοσίου ανήλθε στα 75 δισ. ευρώ. Επομένως στο δημόσιο χρέος πρέπει να προστεθούν άλλα 34 δισ. ευρώ.

Με βάση αυτούς τους υπολογισμούς ο καθηγητής Γεώργιος Βάμβουκας εκτιμάει ότι το συνολικό δημόσιο χρέος ανέρχεται στα 509. 1 δισ. ευρώ και στο 279.6% επί του ΑΕΠ και όχι στα 325.8 δισ. ευρώ και στο 178.9% επί του ΑΕΠ.

Στο οικονομικό ένθετο «Realmoney» της Κυριακάτικης εφημερίδας «Realnews» της 30^ης του Νοέμβρη ο οικονομικός συντάκτης Σωτήρης Καψωχάς επανέρχεται στο θέμα του δημόσιου χρέους το οποίο το επιμερίζει με τον παρακάτω τρόπο:

1. Το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης διαμορφώνεται σε 321.8 δισ. ευρώ.
2. Το χρέος με τη μορφή βραχυπρόθεσμων τίτλων (swaps) ανέρχεται στα 84 δισ. ευρώ.
3. Το χρέος με τη μορφή μακροπρόθεσμων τίτλων (swaps) ανέρχεται στα 75 δισ. ευρώ.
4. Το χρέος φορέων της γενικής κυβέρνησης που έχουν δανειστεί με εγγύηση του δημοσίου ανέρχεται στα 55 δισ. ευρώ.
5. Το χρέος φορέων της γενικής κυβέρνησης που έχουν δανειστεί χωρίς εγγύηση του δημοσίου ανέρχεται στα 10 δισ. ευρώ.
6. Το χρέος φορέων εκτός γενικής κυβέρνησης ανέρχεται στα 7 δισ. ευρώ.
7. Το χρέος της κυβέρνησης από ληξιπρόθεσμες οφειλές ανέρχεται στα 5 δισ. ευρώ περίπου.

Με βάση αυτούς τους υπολογισμούς του οικονομικού συντάκτη της «Realmoney» το συνολικό δημόσιο χρέος ανέρχεται στα 557.8 δισ. ευρώ. Αν στο δημόσιο χρέος προσθέσουμε και το ιδιωτικό χρέος, που ανέρχεται στα 218.3 δισ. ευρώ, το συνολικό χρέος της χώρας ανέρχεται στα 776.1 δισ. ευρώ.

Ανεξάρτητα από τη διαφορά των εκτιμήσεων των δύο οικονομικών σχολιαστών αυτό που πρέπει να θεωρείται βέβαιο, ειδικά για το δημόσιο χρέος, είναι ότι το πραγματικό δημόσιο χρέος υπερβαίνει τα 500 δισ. ευρώ.

Και οι δύο οικονομικοί σχολιαστές θεωρούν ότι το χρέος αυτό δεν είναι βιώσιμο, δηλαδή, δεν είναι δυνατό να εξυπηρετηθεί. Αν, ταυτόχρονα, πάρουμε υπόψη ότι η χώρα μας μέχρι τώρα έχει πάρει 250 δισ. ευρώ σε δάνεια και η αποπληρωμή τους για τα επόμενα 8 χρόνια θα απαιτήσουν 100 δισ. ευρώ για τόκους και χρεολύσια θεωρείται αδύνατο να χαρακτηριστεί το χρέος βιώσιμο.

Η κυβέρνηση προσπαθεί, υποτίθεται, να διακανονίσει το χρέος και να πετύχει στην καλύτερη περίπτωση μια επέκταση του χρόνου αποπληρωμής του. Στο μεταξύ, αυτό που διαπιστώνουμε από τις συνομιλίες στο Παρίσι ανάμεσα στην κυβέρνηση και την τρόικα και τη μεταξύ τους ανταλλαγή των e-mails είναι ότι το χρέος αποτελεί το βασικό παράγοντα που καθορίζει όλες τις άλλες οικονομικές παραμέτρους.

Η εκτίμηση π.χ. ότι η χώρα μας δε μπορεί να καταφύγει στις διεθνείς αγορές για να δανειστεί, με τους σημερινούς όρους των υψηλών επιτοκίων, αφορά στην εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους. Το χρέος δηλαδή είναι εκείνος ο καθοριστικός παράγοντας που εντείνει την πολιτική και οικονομική εξάρτηση της χώρας μας.

Με την έννοια αυτή ούτε η σημερινή κυβέρνηση είναι σε θέση να απεμπλέξει τη χώρα μας από το βραχνά του χρέους αλλά ούτε και ο ΣΥΡΙΖΑ, που μιλάει για έναν ευρύτερο, στο επίπεδο συνολικά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διακανονισμό του χρέους. Κι αυτό δε μπορεί να γίνει, γιατί οι αντιθέσεις μεταξύ των βασικών εταίρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι τόσο ισχυρές που αποκλείει αυτό το ενδεχόμενο.

Το ζήτημα, όμως, για αυτήν τη δεύτερη περίπτωση, είναι να καταλάβει κανείς το γιατί αποκλείεται ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Οι λόγοι είναι καθαρά οικονομικοί. Τι θα σήμαινε π.χ. για το τραπεζικό σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και όχι μόνο, να μπει στη δίνη ενός γενικού διακανονισμού του δημόσιου χρέους όλων των χωρών μελών της;  Ασφαλώς θα διακινδύνευε να καταρρεύσει. Επομένως εξελίξεις που να είναι ευνοϊκές για τη χώρα μας σε ότι αφορά το χρέος δε μπορούμε να περιμένουμε, έτσι κι αλλιώς.

Το συμπέρασμα, όμως, για το ρόλο του χρέους για το οικονομικό μέλλον της χώρας μας μπορούμε να το έχουμε. Το χρέος θα είναι μακροχρόνιος παράγοντας στασιμότητας για την οικονομία της χώρας μας, εξάρτησης πολιτικής και οικονομικής, πολύ περισσότερο εάν το ύψος του είναι αυτό που μας καταθέτουν οι οικονομικοί αναλυτές που αναφερθήκαμε.